Eendenkooi herrezen bij oeroud Kuzemer
De eendenkooi is een uitgekookte Nederlandse vinding om wilde eenden mee te vangen. In de 16de eeuw telde ons land er zo’n 1000. Dat aantal is nu teruggelopen tot ruim honderd, waaronder één tamelijk nieuw exemplaar: de Kuzemerkooi bij Oldekerk.
In 2007 verrees deze eendenkooi nabij een historische plek. De Kuzemer was bekend vanwege het hier in 1204 op hooggelegen zandgrond gestichte vrouwenklooster Porta Sanctae Mariae. Ook lag er in vervlogen tijden een eendenkooi, die mogelijk deel uitmaakte van het complex. Van het klooster zijn alleen funderingsresten en een deel van de kloostergracht overgebleven.
Kuzemerkooi
Egbert Renkema (62) uit Niekerk, voorzitter van de Stichting Kuzemerkooi, onthult dat de nieuwe eendenkooi geen rol speelt als leverancier van eendenborst. Hij stelt dat het vooral een interessant landschappelijk element is waar aan recreanten en scholieren kan worden getoond hoe plattelanders vroeger bijverdienden met het vangen van wilde eenden. Het vlees van de dieren werd vaak gekocht door handelaren uit de steden. Veel ervan werd geëxporteerd naar Engeland.
De Kuzemerkooi maakt deel uit van een natuur- en recreatiegebied waar de bevolking in het groen aan de slag kan en toeristen kunnen verpozen. De openstelling voor publiek maakt het vrijwel onmogelijk er echt wilde eenden te vangen. De schuwe vogels zouden door de bezoekers worden verjaagd.
“Toch hebben wij tot dusver wel twee keer proefgevangen”, zegt Renkema, die meldt dat voor één van die testsessies zelfs een tv-ploeg van het programma Green-kids uitrukte. Ook toen bleken de aanwezigheid van belangstellenden en het vangen van eenden slecht samen te gaan.
Op het ogenblik zijn er dan ook geen concrete plannen voor demonstraties. Renkema veronderstelt dat het gebruik van de Kuzemerkooi beperkt blijft tot bijzondere gelegenheden en vogelonderzoek. Bovendien vinden naar warmere streken trekkende wilde eenden en andere vogels er een veilige rustplaats. Ze moeten zich alleen laten welgevallen dat ze worden begluurd door gaatjes in een kijkwand op de oever van de kooiplas.
Niet alleen vogelaars komen aan hun trekken. Op informatieborden wordt verteld over het voormalige vrouwenklooster. Tevens wordt uitgelegd hoe een kooiker wilde eenden verschalkt. Op de website van de stichting staan voorts lesbrieven over dit onderwerp, die leerkrachten vrijelijk kunnen gebruiken.
Eendenvangst
De eendenvangst in een eendenkooi gaat heel in het kort als volgt. Wilde eenden worden er (vaak tijdens de seizoenstrek naar warmere streken) toe worden verleid uit te rusten op de kooiplas. Daar lokt de kooiker ze een vangpijp in. Aan het eind daarvan wacht de vogels het vanghok en de dood. Bij het verleiden en lokken krijgt de kooiker doorgaans hulp van tamme lokeenden en zijn (kooiker)hondje.
De provincie Groningen telt nog drie eendenkooien, waaronder Nieuw Onrust nabij Hornhuizen. Alleen al in het Zuidelijk Westerkwartier – in het verleden een nat en ruig gebied met roggeakkers, heide en dorpen die als eilandjes op zandruggen zijn gebouwd - waren er ooit meer dan tien. De oudste eendenkooi van de Benelux bevindt zich in België en dateert in zijn oervorm uit 1318.