Vóór 1795 was het lokale bestuur in de Groninger dorpen nauwelijks georganiseerd en van eenheid in bestuursvorm al helemaal geen sprake. Onder Franse invloed werd de zaak wat meer gestroomlijnd, waardoor er 46 'plaatselijke besturen' werden aangesteld, die in 1808 weer werden vervangen door 36 gemeenten. Maar nadat Nederland op 1 januari 1811 bij Frankrijk werd ingelijfd werd onze provincie nogmaals ingedeeld en ging men met 59 gemeenten verder. Daarna bleef het rustig. Op enkele kleine herindelingen na, zoals het ontstaan van Hefshuizen, bleef de situatie tot 1990 ongewijzigd.

BMWE

De BMWE-gemeenten werden bij de gemeentelijke herindeling in 1990 gevormd door samenvoeging van een aantal (te) kleine gemeenten. Behalve de gemeente Bedum, die de dans net ontsprong. Het spande erom, maar op de cruciale datum waren er net genoeg inwoners om de gemeente te laten zoals hij was. De Marne werd gevormd door samenvoeging van Ulrum, Leens, Kloosterburen en Eenrum. Winsum werd als gemeente uitgebreid met Adorp, Baflo en Ezinge.

De gemeente Eemsmond heeft een eigen verhaal. In eerste instantie werd in 1979 gemeente Hefshuizen gevormd door Uithuizen en Uithuizermeeden bij elkaar te brengen, aangevuld met stukjes van 't Zandt en Bierum, zodat het grondgebied van de Eemshaven binnen deze gemeente kwam te liggen. In 1990 werden Usquert, Kantens en Warffum ook in deze gemeente ondergebracht, maar de naam zat niet lekker. Uiteindelijk is de gemeente Hefshuizen in 1992 verdergegaan onder de naam gemeente Eemsmond.

Niet alleen vooruitzien

Bij de huidige herindeling rijst bij velen de vraag: 'Wat gaat er met ons gebeuren? Waar moeten we in het vervolg naartoe? Komt er een nieuw gemeentehuis, en zo ja: waar?” Allemaal vragen met de blik op de toekomst.

Dat was bij de herindeling in 1990 niet anders. De oude gemeentegrenzen verdwenen, dorpen kregen nieuwe komborden met de nieuwe gemeentenaam, de oude borden werden veelal bewaard als aandenken. Bij velen kwam ook de nostalgie naar boven.

Men had het gevoel iets kwijt te raken. Al sinds mensenheugenis woonde je bijvoorbeeld in gemeente Baflo of Eenrum en dan opeens woonde je in Winsum of De Marne. Het was alsof de identiteit van de gemeente werd weggevaagd. Een identiteit die gevormd was door het verleden. Die wilde men toch niet verliezen?

In of vlak na 1990 werden historische verenigingen of kringen in Adorp, Winsum, Eenrum en Baflo opgericht die zich uitdrukkelijk ten doel stelden de historie van hun voormalige gemeente vast te leggen en te behouden. Warffum zag de bui hangen en richtte in mei 1989 de stichting Historische Kring Noordelijk Hunsingo op, die zich 'vooral [richtte] op het bijeenbrengen en veilig stellen van historische gegevens van verenigingen, instellingen en particulieren, die anders verloren dreigden te gaan in de gemeente Warffum' Na de herindeling werden ook de overige voormalige gemeenten ruimhartig toegelaten en bediende de Kring de hele gemeente Eemsmond. In Leens werd al in 1955 de Historische Kring de Marne opgericht. Die oprichters keken duidelijk verder dan de gemeentegrenzen: de eerste lezing handelde over de filosoof Agricola uit Baflo. In 1997 is deze Kring een vereniging geworden.

Ook Ezinge had, vermoedelijk door de opgravingen van A.E. van Giffen, al vroeg de eigen Streekhistorische Vereniging Middagherland. Deze maakte in 1991 dankbaar gebruik van het vrijgekomen gemeentehuis om daar museum Wierdenland te vestigen. In Bedum was de nood niet zo hoog: daar werd in 1997 een Historische Vereniging opgericht.

Het is afwachten wat er in 2019 gebeurt. Kijkt men al uit naar verenigingen voor de periode 1990 tot 2019?