De mosterdplant is een van oudsher bekend gewas dat als smaakmaker en medicijn bekend stond. Hoewel mosterd in het verre oosten al veel langer in gebruik was, wordt het zaad in Europa pas vanaf de eerste eeuw door de Romeinen en Grieken beschreven. Met de uitbreiding van het Romeinse rijk verspreidde het gebruik van mosterd zich noordwaarts, voornamelijk om meer smaak aan het voedsel te geven. Nu wordt het overal ter wereld gegeten. Elk land, elke streek heeft zijn eigen variant, van heel pittig tot gezoet met honing en alles ertussenin.

Groninger mosterd

De Groninger mosterd kenmerkt zich door een pittige smaak en grove structuur doordat de zaden wel geplet maar niet fijngemalen worden en door de toevoeging van azijn die de pittigheid onderstreept. Vooral de arme mensen aten vroeger bijna dagelijks 'eerpels met stip', waarbij aardappels werden gedoopt in een saus van mosterd met meel en gesmolten boter of vet. Daardoor doken er in tientallen Groninger schuren en boerderijen mosterdmakerijen op. Enkele groeiden uit tot echte fabrieken die wijd en zijd naam maakten, zoals Jonker Mosterd in Uithuizen en natuurlijk De Marne, in 1895 opgericht in Molenrij onder de naam 'Hegge, Leima en Wiersum’. De naam De Marne ontstond in 1900 en onder die naam verhuisde de fabriek in 1926 naar de stad.

Eenrum

Het begon in de jaren tachtig als stunt met een verrijdbare mosterdmolen en mengmachine op de biologische veiling in Uithuizen. Dat liep zo goed dat deze mosterdmaker besloot daar een fabriekje en museum mee te beginnen. Samen met oud-burgemeester Irene Maks-van Veen bedacht hij dat Eenrum daar een geschikte plek voor was. Eenrum had wel een oppepper nodig en daarvoor waren kleinschalige toeristische trekpleisters geknipt, vonden zij.

De zaak werd voortvarend aangepakt, een mosterdmaker uit Schiedam werd gecontracteerd en de inventaris van een Belgisch mosterdmakerijtje werd op de kop getikt, inclusief een grote dieselmotor uit 1905. In 1988 werden de deuren van 'Abrahams mosterdmakerij’ in Eenrum geopend, met in het voorste deel van het pand een restaurant. Later kwamen daar het kleinste hotel ter wereld (één kamer) en Sara’s pannenkoekenhuis nog bij.

De dieselmotor gaf nog wel een probleem; wanneer dat gevaarte draaide stond het hele gebouw op zijn grondvesten te schudden. Deze aandrijving werd al snel vervangen door een elektrische, maar de diesel staat er nog als museumstuk. De overige apparatuur is nog steeds in gebruik.

Waar haalt Abraham de mosterd?

Niet meer van ver in ieder geval! Abraham haalt het zaad nu desnoods met de bakfiets uit Kloosterburen in plaats van uit Canada of Oost-Europa. En het liefst zwart mosterdzaad, dat veel pittiger is dan het gele of bruine dat op kleine schaal nog wel geteeld wordt. Het oogsten van zwart mosterdzaad is echter een spannende aangelegenheid. Als het rijp is, moet het drie dagen lang zonnig, warm en windstil zijn voordat er geoogst kan worden. Een regenbuitje of teveel wind en alle zaad valt uit de peulen en de oogst is mislukt. Een risicovol gewas dus, dat in Nederland van de akkers verdwenen was, ook doordat de teelt een tijdlang verboden is geweest omdat de zwarte mosterdplant zich gemakkelijk uitzaait en snel woekert.
Maar vanaf de start van deze mosterdmakerij was het de bedoeling om Gronings zaad te gaan gebruiken. Dat lukte voor het eerst in 2011, toen Edens in Nieuw-Beerta het avontuur aanging om op kleine schaal zwart mosterdzaad te zaaien en te oogsten. Afgelopen jaar werd het nogmaals geprobeerd en wist het biologische landbouwbedrijf Landgoud in Kloosterburen voor het eerst een mooie oogst biologische zwarte mosterd van zijn akker te krijgen.

Daarmee heeft Abrahams mosterdmakerij vanaf voorjaar 2018 de primeur van biologische Groninger mosterd van lokaal geteeld zwart mosterdzaad.

Voor meer informatie over de mosterdmakerij, het museum, restaurant en hotel: www.abrahamsmosterdmakerij.nl.

Informatie over het project 'Proeftuin zwart mosterdzaad’ vind je op www.proeftuingroningermosterd.nl.