100 jaar vrouwenkiesrecht

1876 tot 1946

Ailke Westerhof: een dappere verpleegster

Als ooit een vrouw leefde die het begrip oorlog in alle toonaarden aan den lijve heeft ondervonden, dan was het wel de in Leens geboren Ailke Westerhof (1876-1946). Zij was als gevolg van haar weerbarstige barmhartigheid de enige Nederlandse drager van het zilveren dapperheidskruis van Servië, én droeg de Florence Nightingale medaille van het internationale Rode Kruis.

<p>Ailke Westerhof. Foto Marten de Leeuw, Groninger Museum</p>

Ailke Westerhof. Foto Marten de Leeuw, Groninger Museum

Ze werd geboren in de smederij van Leens: Ailke Westerhof. Toen Westerhof op 18-jarige leeftijd Leens inruilde voor Amsterdam om daar als verpleegster in de leer te treden bij de bekende dokter Mendes de Leon, kon zij niet bevroeden welke gruwelen zij onder ogen zou gaan komen. In 1912 brak de Balkanoorlog uit. Nederland gaf in eerste instantie eens te meer gestalte aan de aloude neutraliteitspolitiek, waardoor enige vorm van bemoeienis daardoor achterwege bleef. Dat weerhield Westerhof er echter niet van om (zonder dat daarvoor een vorm betaling tegenover stond) af te reizen naar het oorlogsgebied om te kijken of zij mensen in nood kon helpen. Zij trad in dienst bij het Servische Rode Kruis en werd gedurende de oorlog ingezet als verpleegster aan het front en in ziekenhuizen.

Oorlogslachtoffers

Haar eerste ervaring in een Servisch ziekenhuis was tekenend voor de wending die haar leven genomen had. Bij aankomst in een hospitaal wenste zij de Röntgenkamer te inspecteren om zich de werking van het apparaat eigen te maken. Nadat iemand haar de kamer had gewezen trof Westerhof in een hoek een grote stapel oorlogsslachtoffers aan. Tot haar grote ontsteltenis bleken een aantal onderop geplaatste slachtoffers nog te leven. Westerhof wist van geen wijken en zo besteedde zij haar eerste uren als verpleegster in Servië aan het verplaatsen van menselijke resten.

'De hel op aarde'

Terwijl de Eerste Wereldoorlog heel Europa jarenlang in een neerwaartse spiraal van geweld en ellende trok, voelde de verpleegster uit Leens zich wederom geroepen om hulp te bieden aan hen die dat het meest nodig hadden. Daarom reisde zij samen met dokter Arius van Tienhoven, wederom op eigen kosten, af richting Servië. Vervolgens kwam zij terecht in wat door Westerhof zelf werd getypeerd als ‘de hel op aarde.’ Gedurende haar verblijf in Servië liep zij meerdere keren de ziektes malaria en vlektyfus op. Ook moest als gevolg van een infectie een vinger bij de verpleegster worden geamputeerd.

Onderscheidingen

Haar onuitputtelijke doorzettingsvermogen en haar neiging tot zelfopoffering zijn niet onopgemerkt gebleven. Zo is in Leens en in Belgrado een straat naar Westerhof vernoemd en werd zij in 1924 ridder in de orde van Oranje-Nassau. Haar grootste eerbetuiging ontving zij in 1935. Toen kreeg zij de Florence Nightingale medaille van het internationale Rode Kruis. Zij was op dat moment de eerste Nederlandse die een dergelijk grote eer ten dele viel. De medaille vormde ook aanleiding voor het Nieuwsblad van het Noorden om op 28 mei van dat jaar een paginagroot artikel te schrijven over de Groningse heldin.

In een interview ter ere van haar Nightingale medaille refereerde Westerhof ook direct aan haar positie als vrouw. Gedurende de Eerste Wereldoorlog hebben de verpleegsters die zich op Servisch grondgebied hebben ingezet ten behoeve van gewonde soldaten een ereteken gekregen van de toenmalige koning van Servië, Koning Peter I. Westerhof was zich naar eigen zeggen op dat moment erg bewust van het feit dat nooit eerder een vrouw, laat staan een hele groep vrouwen, een dergelijk ereteken ten dele was gevallen.

Na haar avonturen op de Balkan heeft Ailke Westerhof zich ingezet als docent op verschillende verpleegstersopleidingen. Toch bleef zij ook zelf verzorgende taken uitvoeren, omdat ze daar veel voldoening uit haalde. In 1946 is zij in haar geboorteplaats Leens op 70-jarige leeftijd overleden.

<p>Illustratie: &quot;Ailke&quot; door Nienke Siegers</p>

Illustratie: "Ailke" door Nienke Siegers