Boelo Luitjen Tijdens, redder in de nood

In 1765 begint men in Bareveld met het graven van het Stadskanaal en als de gravers bijna honderd jaar later Ter Apel hebben bereikt, is er langs het kanaal al volop bedrijvigheid. Het Stadskanaal is een druk bevaren vaarroute geworden, door de turfvaart, maar ook voor het vervoer van allerhande landbouwproducten, goederen en mest voor en van iedereen die zich langs het kanaal vestigde.
In het oostelijke deel van Westerwolde is het daarentegen een natte boel. Water wordt niet meer vastgehouden in de spons die het moeras eerder was en de riviertjes Ruiten Aa, Mussel Aa en Westerwoldse Aa kunnen regelmatig hun water niet snel genoeg afvoeren.
Ook bedijking van de Westerwoldse Aa kan niet voorkomen dat de weinige bewoners hun oogsten vaak zien mislukken. Zij leven in grote armoede, terwijl er toch grond genoeg beschikbaar is om te ontginnen en te bebouwen.

‘Boer’ Tijdens

Gelukkig is er een jonge herenboer uit het Oldambt die zich eind 19e eeuw hun lot aantrekt. Boelo Luitjen Tijdens (1858 - 1904), zoon van een landbouwer, bestiert de grote familieboerderij in Nieuw Beerta en heeft zich door zelfstudie na zijn lagere school ontwikkeld tot een invloedrijk man. Boelo Tijdens is actief in de politiek en 33 jaar oud als hij een propagandatocht maakt door Westerwolde vanwege zijn kandidatuur voor kamerlid voor het district Winschoten en met eigen ogen ziet hoe de streek er bij ligt. Hij wordt gekozen en zal van 1891 tot 1901 lid zijn van de Tweede Kamer. ‘Boer Tijdens’, zoals zijn bijnaam al snel is, ontpopt zich in Den Haag als voorstander van protectionisme om de Groningse landbouw te beschermen, maar ook als een groot voorvechter van de belangen van Westerwolde.

Inspraak

Direct na zijn benoeming richt hij de ‘Vereeniging ter bevordering der kanalisatie van Westerwolde’ op, waar hij zelf voorzitter van wordt. Nieuw te graven kanalen moeten voor altijd een einde maken aan de wateroverlast en ook welvaart brengen voor de bewoners van dít gebied. B.L. Tijdens belegt vergaderingen om de Westerwolders de kans te geven mee te denken over hun toekomst en ze inspraak te geven in de voorstellen voor de verbetering van de waterhuishouding. Opmerkelijk in die tijd.

Ook in Den Haag krijgt hij de Kamer unaniem achter zijn plannen. Honderd vermogende Oldambtster boeren zien voldoende reden om zijn plannen financieel te steunen. Met die financiële zekerheid achter de hand krijgt waterbouwkundige A.J.H. Bauer de opdracht om een plan te maken. Op grond van zijn tekeningen kan de Vereeniging in 1894 de subsidieaanvraag naar Provincie en Rijk sturen. Het antwoord komt een paar jaar later: het Rijk zal tweederde van de totaalsom bijleggen en de Provincie 20 procent.

Schop in de grond

In 1900 wordt het Waterschap Westerwolde opgericht. Er is nog wat geschaafd aan de plannen en op 22 mei 1900 keuren Provinciale Staten van Groningen de aangepaste plannen goed. Overtuigd van zijn inzichten en om een signaal af te geven aan de bevolking heeft Tijdens dan al grond aangekocht in Veelerveen, vlak bij de plek waar Mussel-Aa- en Ruiten-Aa-kanaal samen zullen komen en laat daar een nieuwe boerderij bouwen.

Helaas zal Boelo Tijdens de uitvoering van zijn kanaalplannen niet meemaken. Hij overlijdt in 1904, slechts 46 jaar oud.
Een jaar na zijn overlijden gaat de schop in de grond voor het kanaal van Nieuweschans naar Veelerveen, het Verenigd Kanaal of B.L. Tijdenskanaal. In 1919 en 1920 volgen het Mussel-Aa-kanaal en het Ruiten-Aa-kanaal, respectievelijk 18 en 24 km lang. Het Mussel-Aa-kanaal krijgt een zijtak naar de haven van Onstwedde en zeven sluizen; het Ruiten-Aa-kanaal krijgt een zijtak naar Bourtange en heeft acht sluizen nodig om het verval op te vangen. De afwatering verbetert enorm en scheepvaart maakt de ontginning van de veen- en heidegebieden mogelijk. Kunstmest en Dollardslib kunnen worden aangevoerd voor verbetering van de vruchtbaarheid.

Naast elkaar

Bij ‘Sluus Aine’ die destijds in het B.L. Tijdenskanaal lag - nu de Vriescheloosterbrug - werd een drie meter hoog monument geplaatst, gemaakt door Johan Holsbergen. Bij de onthulling in 1913 is de weduwe van ‘Boer Tijdens’, Jantje Geessien Ebbens, aanwezig. Zij heeft nog met eigen ogen kunnen zien hoe de plannen van haar man welvaart hebben gebracht in Westerwolde.
De riviertjes Ruiten Aa en Mussel Aa verloren hun functie voor de afwatering en zijn tijdens ruilverkavelingen in de volgende decennia grotendeels gekanaliseerd. Nieuwe inzichten hebben er voor gezorgd dat beide beken hun meanderende loop inmiddels hebben teruggekregen en, naast de kanalen van Boelo Luitjen Tijdens, het aanzicht van het landschap van Westerwolde opnieuw bepalen.