Macht & Pracht

1912

Een droombaan op het grootste schip ter wereld

Het verhaal speelde zich af in 1914. Eind maart of half april zou de 27-jarige kok Hennie Bolhuis zijn familie bezoeken in Groningen. Maar cateraar Luigi Gatti weet Hennie net op tijd te ronselen voor een betrekking in de koude keuken van het eerste klasse á la carte restaurant op de ‘maiden voyage’ van de Titanic, met 10 dekken, 4 schoorstenen en 2200 passagiers op dat moment het grootste passagiersschip ter wereld.

Een droombaan op het grootste schip ter wereld

Ansichtkaart van Hennie - Archief familie Bolhuis

Een goede stap in zijn carrière, denkt de avontuurlijke en ambitieuze Hennie, die tot dan toe veel kokservaring opdeed in verschillende gerenommeerde Europese hotels. De familie in Groningen weet niets van Hennies verblijf op de Titanic. Hennie had zich tot nu toe altijd goed aan zijn woord gehouden. Maar in Groningen kenden ze Hennies impulsieve karakter: eerst de wereld verkennen en daarna trouwen. Zo was Hennie. Eigenschappen die meer voorkwamen in de familie.

Hennies jeugd

Hennie Bolhuis wordt op tweede kerstdag 26 december 1884 geboren op een boerderij in het Groningse plaatsje Wittewierum. In 1900 verhuist het gezin Bolhuis naar Groningen om daar in de Steentilstraat 34 een kruidenierswinkel te beginnen. Hennies oudere broer Klaas gaat in de winkel werken en neemt het bedrijf later van zijn vader over. Hennie verlaat op 15 jarige leeftijd het ouderlijk huis om als bakkersknecht te gaan werken bij bakker Wiardi aan de oude Ebbingestraat 71 in Groningen. Maar Groningen wordt al snel te klein voor Hennie. Op 19-jarige leeftijd zegt hij zijn betrekking op en vertrekt hij naar Utrecht waar hij vermoedelijk een koksopleiding volgt. Hennie is 25 jaar als zijn ouders overlijden. Hij besluit om Europa in te trekken om zijn carrière als kok voort te zetten in gerenommeerde hotel-restaurants in Brussel, Oostende, Parijs, Monte Carlo en vermoedelijk Londen.

On-Gronings koken

Hennie of Henri, zoals hij zich in het buitenland laat noemen, verdient als kok genoeg geld om regelmatig naar Groningen af te reizen om zijn familie te bezoeken. Daar verrast hij met enige regelmaat het gezin Bolhuis op exquise maaltijden die hij bereidt met de producten uit de kruidenierszaak van broer Klaas, in combinatie met verse producten uit de stad. De maaltijden zijn zo overweldigend lekker, zo overvloedige en zo on-Gronings, dat er twee generaties later nog met veel lof over gesproken wordt.

Hennies laatste ansichtkaart, van het hotel Mc Alpin - Archief familie Bolhuis
Hennies laatste ansichtkaart, van het hotel Mc Alpin - Archief familie Bolhuis

Hennie schrijft op 29 februari 1912 een kaart aan zijn broer Klaas. Het is de laatste kaart die Hennie verstuurt. Op de kaart staat een afbeelding van het McAlpin hotel op het Herald Square in New York, met 23 verdiepingen en plaats voor 2500 gasten het grootste hotel ter wereld. Op het moment dat Hennie de kaart verstuurt is het hotel nog in aanbouw en zou het eind 1912 worden geopend. Het ligt voor de hand dat Hennie ambities had om bij het hotel te gaan solliciteren. De tekst op de kaart luidt: ‘Zeer verwonderd dat ik tot dusverre nog geen nieuws van je gehad hebt. Maar enfin morgen vertrek ik voor Engeland. Meer nieuws zal ik je wel op de boot schrijven.’ Hennie

Geronseld

Als Hennie op het punt staat om zijn familie in Groningen weer te bezoeken wordt hij geronseld door de, in Londen gevestigde, Italiaanse cateraar Luigi Gatti die op dat moment bezig is het personeel samen te stellen voor de keukenbrigade van de Titanic. Het zijn voornamelijk Fransen en Italianen die bij hem in dienst treden en enkele buitenlanders onder wie de Belgische Georges Aspeslagh en Hennie Bolhuis. De familie weet van niets.

De koffer

Vlak voor het vertrek van de Titanic uit Southampton geeft Hennie een van zijn koffers in bewaring, in de veronderstelling dat hij bij terugkomst de koffer kan ophalen op doorreis naar zijn familie in Groningen. In de koffer bevinden zich naast kleding, een wandelstok, een ring, sollicitatiebrieven en brieven afkomstig van vriendinnen die hij heeft leren kennen tijdens zijn reizend bestaan. Een van hen is zelfs bereid haar man voor Hennie te verlaten. De ander is de Vlaamse Albertine. Ze schrijft op 11 januari 1911: "Het heeft me een plezier gedaan iets van jou te horen. Je zegt me dat ik binnenkort een brief zal krijgen, maar ik krijg niet vaak iets. Ik hoop dat je me vaker zult schrijven. Ik ben helemaal alleen, dit is zeer triestig. Ik stuur jou mijn foto, maar dan kan jij ook een foto van jou sturen (…)?"

In de koffer bevindt zich niet alleen een positieve referentie waarin Bolhuis wordt aangeprezen voor een functie in het restaurant van de beroemde chef-kok Auguste Escoffier in Londen, maar ook een kookboek dat Hennie kocht bij boekhandel Wermeskeren in Groningen. Het kookboek bevat een keur van recepten uit de verfijnde Franse keuken, waaronder kroketten, zalmmoten op zijn hertogins en lamsrug à la savarin.

40.000 verse eieren
1000 zoete broodjes
36.000 sinaasappelen
16.000 citroenen
2 ¾ ton tomaten
800 bundels verse asperges
40 ton aardappels
20.000 flessen wijn

In de dagen voor vertrek worden de verse levensmiddelen aan boord gebracht. Een greep uit de bevoorradingslijst.

De keuken van het eersteklasserestaurant

De keukens, bakkerijen, provisiekasten en uitserveerruimtes van het eerste en tweede klasse restaurant zijn gelegen op het D-deck. Elke keuken bestaat uit twee gedeelten elk met 19 ovens. De koks hebben de beschikking over een uitgebreid assortiment keukenapparatuur waaronder elektrische snijmachines, gehaktmachines, aardappelsnijders, mixers en ijsmachines.

Reclame van Wilson’s Cooking Apparatus, een bedrijf dat keukens bouwde voor grote passagiersschepen. Het geeft letterlijk ‘een kijkje in de eerste klasse keuken van de Titanic.’  - Scheepvaartmuseum Rotterdam
Reclame van Wilson’s Cooking Apparatus, een bedrijf dat keukens bouwde voor grote passagiersschepen. Het geeft letterlijk ‘een kijkje in de eerste klasse keuken van de Titanic.’ - Scheepvaartmuseum Rotterdam

Het keukenpersoneel

De keukenbrigade van de Titanic bestaat uit 69 mannen en vrouwen. Dagelijks worden duizenden maaltijden bereider zijn aparte koks voor groente-, vlees en visbereidingen, soepkoks, dessertkoks en zelfs Hebreeuwse koks voor koosjer eten. Hennie verdient, als ‘larder cook’ of voorsnijder in de koude keuken van het a la carte restaurant, 3 pond per week en is verantwoordelijk voor koude gerechten zoals broodjes, koude soepen, salades en ijs.

Het à la carte restaurant

Het eerste klasse à la carte restaurant of ‘The Ritz’ ligt op het Bridge dek. Het voor die tijd zeer moderne en exclusieve restaurant lijkt op het Ritz-Carlton restaurant van de Hamburg-Amerika lijn. Het restaurant straalt een continentale élégance uit met veel meubels in Louis Seize-stijl, panelen van Frans walnotenhout, hoogpolige tapijten en uitbundige ornamenten. Gasten hebben vanaf acht uur in de ochtend tot elf uur in de avond een keuze uit een negen gangenmenu dat na afloop van de reis apart betaald dient te worden. Het à la carte restaurant is een geliefde plek voor chique eerste klasse passagiers, die in een intieme sfeer willen dineren. De veelal schatrijke Amerikaanse gasten gaan gekleed in stijlvolle kostuums en dure Parijse japonnen en beleven hier ‘A Unique dining experience’.

kalfs- en hamtaart
ansjovis uit Noorwegen
ossentong uit blik
kreeft
tournedos met morieljes
asperges met Hollandaisesaus
appelmerengue
fruit
kaasplateau met stilton, camembert en edammer
koffie met sigaren

Gasten doen zich op de dag voor de ramp tegoed aan exquise gerechten in ‘Edwardiaanse’ stijl, gebaseerd op de recepturen van Escoffier en begeleid met dure passende Europese wijnen.

De ramp (14 april 1912)

In de nacht van 14 op 15 april bakt het keukenpersoneel vers brood voor het ontbijt van de volgende ochtend. Kort voor middernacht komt de Titanic in aanvaring met een ijsberg en zinkt binnen drie uur. Hennies kansen om te overleven zijn niet groot. Het keukenpersoneel van het à la carte restaurant bestaat voor een groot deel uit Fransen en Fransen worden, gezien de slechte reputatie die ze op dat moment hebben bij de Engelsen, door het Engelse personeel van de Titanic niet op het sloependek toegelaten. Bovendien wordt het ingehuurde keukenpersoneel met argwaan bekeken, omdat ze niet behoren tot de bemanning van de Titanic. Ooggetuigen zien het keukenpersoneel in de uren voor het zinken doelloos bij elkaar staan wachten bij hun hutten op het E-dek. Anderen melden dat de broodbakkers doorgaan met bakken om de reddingssloepen te voorzien van eten.

Bij de ramp komen 1522 mensen om het leven waaronder, op drie na, de gehele keukenbrigade. Onder de omgekomen passagiers en bemanningsleden bevinden zich ook de enige drie Nederlanders op het schip: Directeur Passagebureau van de Holland Amerika Lijn, Jonkheer J. George Reuchelin Junior, stoker Wessel van der Brugge en kok Hennie Bolhuis.

Hennies overlijdensbericht - Collectie familie Bolhuis
Hennies overlijdensbericht - Collectie familie Bolhuis