Pioniersgeest , Groningen Stad , Macht & Pracht
1989 tot 2000
Gedroomde Groninger Gebouwen: de Wasknijper
Tijdens de Maand van de Geschiedenis in 2015 vertelden De Verhalen van Groningen en het FabLab Groningen de verhalen achter de dromen en daden van een aantal bijzondere Groninger bouwwerken. We brachten gebouwen die er niet meer zijn, zoals de Herepoort, weer tot leven. Daarnaast vertelden we verhalen van andere (n)ooit gebouwde architectuur in Groningen.
Foto: ROEZ
Aan de Reitemakersrijge
John Hejduk (1929-2000) had als Amerikaanse architect een speciale band met Groningen. Na zijn dood in 2000 werd het bijzondere Wall House #2 in de wijk Hoornse Meer gerealiseerd en al eerder een stadsmarkering aan de A7: The Tower of Cards, The Tower of Letters, The Joker’s Perch. Een ontwerp van zijn hand dat nooit is uitgevoerd in Groningen is een woontoren met als bijnaam ‘De Wasknijper’.
Sociaal stabilisatiepunt
Met de bouw van Academie Minerva in 1984 werd de Reitemakersrijge een langgerekt, geïsoleerd plein dat losgekoppeld was van het Gedempte Zuiderdiep. In eerdere jaren was het al ingeklemd door het grootschalige kantoorgebouw van de toenmalige PTT aan het Munnekeholm en het depot van het Groninger Museum. Voor deze nu verstopte locatie ontwikkelde Hejduk in 1989 een oplossing van drie gebouwen: een woontoren, een klokkentoren en een wachthuisje. Het pleintje zou zo op geheel nieuwe wijze verbonden worden met zijn omgeving en als markering dienen van het einde van het Zuiderdiep. In de eigen woorden van Hejduk: “De bewoners van de toren zouden hebben gekeken naar het voorbijgaan van de tijd in de klokkentoren voor de voorbijstromende water in de gracht; de kijker zou beide voorbij hebben zien gaan, waarbij het wachthuisje fungeerde als een sociaal stabilisatiepunt, een plek voor de genoegens van het leven”.
Tekening: Groninger Archieven
Eerdere plannen
Hejduk was niet de eerste met een nieuw plan voor dit pleintje. Al vanaf de bouw van Academie Minerva zat de gemeente in de maag met de ruimte. Het was de ‘blindedarm’ van het Zuiderdiep. Een restgebied zonder ruimtelijke functie en eigen identiteit. In een eerder plan van Piet Blom (de ontwerper van Academie Minerva) zou er een zogenaamde ‘museumroute’ komen door een doorbraak te maken tussen de Schuitemakersstraat en de Reitemakersrijge om zo het Scheepvaartmuseum te verbinden met het Groninger Museum.
Voor- en tegenstanders
Hejduks plan sprak echter veel meer tot de verbeelding en zou meer recht doen aan de identiteit van de ruimte. Althans, dat was de overweging van de voorstanders van het ontwerp. Tegenstanders meenden dat de contour van de binnenstad te veel zou worden aangetast en dat de toren zou gaan concurreren met die van de der Aa-Kerk. De weerstand was zelfs zo groot dat het plan al van de politieke agenda werd geschrapt voordat er over gediscussieerd was. De Wasknijper is daarmee nooit verder gekomen dan de tekentafel.