Gerard Heymans, geboren op 17 april 1857 in het Friese Ferwerd, volgt de HBS te Leeuwarden en gaat daarna rechten en wijsbegeerte studeren in Leiden. Na zijn promotie in de rechten in 1880 vertrekt hij naar Freiburg im Breisgau, waar hij een jaar later in de wijsbegeerte promoveert. Op 33-jarige leeftijd wordt hij hoogleraar in de wijsbegeerte en de psychologie aan de Groningse universiteit.

Heymans is bevlogen van zijn vak en toont zich een groot voorstander van de proefondervindelijke methode. In 1892 richt hij het eerste psychologische laboratorium in Nederland op, en wel in het huis dat hij met zijn echtgenote Anthonia Barkey in 1890 betrekt aan de Stationsstraat 7 in Groningen. Het laboratorium bestaat uit één vertrek, grenzend aan de studeerkamer. 

Hier verricht hij onderzoek op het terrein van de algemene psychologie, voornamelijk op het gebied van gezichtsbedrog, telepathie en kleurwaarneming. In 1894 verhuist hij naar zijn nieuwe huis aan de Ubbo Emmiussingel. Op de eerste verdieping aan de achterkant richt hij een laboratorium in; het aangrenzend vertrek aan de kant van de singel wordt zijn studeerkamer. 

Lab

Als in 1909 een nieuw Academiegebouw wordt ontworpen, ziet Heymans zijn kans schoon om ervoor te pleiten dat er een psychologisch laboratorium in wordt gevestigd. Met succes. Het laboratorium - twee vertrekken groot - wordt vlakbij de collegezaal psychologie ingericht. Gerard Heymans doet onderzoek naar zintuigelijke waarneming en experimenteert met visuele illusies. Daarnaast onderzoekt hij de mate van erfelijkheid van karakter door middel van enquêtes. Bovendien zet hij zich in om de studie naar paranormale verschijnselen in de psychologische wetenschap op te nemen. Hij speelt daarmee een voortrekkersrol in de tijd dat psychologische wetenschap nog in de kinderschoenen staat.

Karaktereigenschappen

Heymans’ belangstelling voor psychologie brengt hem tot samenwerking met de psychiater Wiersma. Met hem zet hij het eerste Nederlandse experimentele onderzoek naar karaktereigenschappen op. Naast biografisch onderzoek naar het karakter van geleerden, kunstenaar en staatshoofden wordt door Heymans een enquêteprogramma ontworpen om het karakter van gewone mensen te kunnen typeren. Voor de verwerking van de enquêtes heeft Heymans hulp van zijn vriend en collega, de sterrenkundige Kapteyn. De ingevulde vragenformulieren en de bevindingen van het onderzoek maken deel uit van het Heymans archief dat nu wordt bewaard in de Groninger Archieven.

Voor zijn experimenteel psychologisch onderzoek, zoals bijvoorbeeld naar de zintuiglijke waarneming en de telepathie, gebruikt Heymans de meest uiteenlopende testinstrumenten. Tegenwoordig beheert het Universiteitsmuseum Groningen deze instrumenten, waarvan een aantal in de vaste opstelling zijn te zien. 

De zaal in het Academiegebouw waarin Heymans college heeft gegeven, functioneert nog steeds en heet tegenwoordig Heymanszaal. Het laboratorium is tot 1956 in het Academiegebouw gebleven, daarna is psychologie gesplitst in diverse instituten.