Het kerkhof van de Pekelder Lutheranen dateert uit 1899. De gereformeerde begraafplaats werd in 1902 aangelegd. Beiden kregen destijds gemeentelijke goedkeuring. Dat beide kerkelijke gemeenten streefden naar eigen kerkhoven was waarschijnlijk het gevolg van twee zaken; flinke tegenstellingen jegens andere geloofsgenootschappen en een sterke verbondenheid onder elkaar, tot zelfs over de grens van de dood. Zeker is bijvoorbeeld dat dominee Jakob Hendrik Bögeholz, die in zijn loopbaan twee keer de Lutherse gemeente in Nieuwe Pekela diende, streefde naar eigen verenigingen en scholen. In dit kader wilde hij tevens een Lutherse begraafplaats. Bij de gereformeerde gemeente In Nieuwe Pekela was dit 'eigen' wat minder het geval. Bij toeval kon men rond 1900 in het bezit komen van een aangrenzende grote tuin. Diverse leden van de toenmalige kerkenraad wilden deze – volgens hen eenmalige – kans niet voorbij laten gaan. Het voorstel werd dan ook gedaan om tot koop over te gaan met als doel een eigen kerkhof in te richten. Er mocht niet meer dan 2500 gulden voor worden betaald.

Een andere reden om tot de stichting van een kerkhof over te gaan was volgens een amateurhistoricus echter van geldelijke aard. Door de verkoop van graven kon de gemeente de wat wankele financiële positie van toen wat opkrikken. Het kerkhof van de gereformeerden in Pekela was eind 1902 gebruiksklaar. Een meisje van zeven jaar werd er als eerste begraven.

Baarhuisjes

Dat bij het stichten van kerkhoven veel meer kwam kijken dan alleen maar het verwerven van een stuk grond bleek pas later. Er moest verplicht een baarhuisje komen, het kerkhof moest netjes worden ingericht in kaveltjes en paden, er moest een lijkenwagentje worden aangeschaft, afdekkleden moesten worden gekocht en de begraafplaats moest worden omzoomd met adequate aanplant en soms middels mooi gegraven sloten of grachten. Ook moest bij de ingang een fraai hekwerk komen en op meerdere dodenakkers verrezen zelfs klokkenstoelen met vaak een dure klok. Daarmee werd de aanvankelijke prijs van een nieuw kerkhof flink opgeschroefd.

Zuinig

Beide genoemde geloofsgemeenschappen waren en zijn erg zuinig op hun kerkhoven. De gereformeerde begraafplaats inclusief het baarhuisje is zelfs verklaard tot gemeentelijk monument. Het predicaat werd in januari van dit jaar verleend, onder andere vanwege de waarde van het kerkhof en baarhuisje als representant van een funerair complex met gereformeerde signatuur. De titel ‘gemeentelijk monument’ werd verkregen na een algehele renovatie van het kerkhof. In samenwerking met Landschapsbeheer Groningen werd in 2010 en 2011 de begraafplaats in het kader van ‘kerken in het groen’ compleet aangepakt. Zo kwam er een nieuwe beukenhaag, werden de grachten opgeschoond en herprofileerd, werd het baarhuisje in oude staat hersteld, werden beeldbepalende bomen professioneel gesnoeid en werd het graf van een voormalige predikant gerestaureerd. Verder kregen het hekwerk, de paden en het gras een opknapbeurt en werd de entree verbreed. Op dit moment liggen op het gereformeerde kerkhof 734 personen begraven. Door de beperkte ruimte is het recht om te begraven alleen aan eigen kerkelijke gemeenteleden voorbehouden.

Luthers erfgoed

Ook rond het Lutherse kerkhof zijn de laatste tijd nieuwe activiteiten. De kerkelijke gemeente in Pekela riep onlangs de stichting Luthers Erfgoed Pekela in het leven. Daaronder wil ze de begraafplaats, het voorliggende hof en het liefst ook het huidige kerkgebouw laten vallen. Pastorie De Wartburg staat te koop. Er worden momenteel diverse fondsen aangeschreven om de stichting van financiën te kunnen voorzien. Omdat ook het hof gebruikt kan en mag worden, biedt het kerkhof nog voldoende ruimte om te begraven. Op de begraafplaats liggen meer dan duizend personen, waaronder opvallend veel kinderen. Op dit moment zijn zestig nog niet gebruikte graven verkocht. Het Lutherse kerkhof in Nieuwe Pekela kent eeuwige grafrust. Er wordt dus niet geruimd.