100 jaar vrouwenkiesrecht

1902 tot 1995

Josepha Mendels: een ongebonden schrijfster

Zo ongebonden als Josepha Judicia Mendels (1902-1995) de journalistiek bedreef, stond ze in de romantiek: ze schreef voor meerdere opdrachtgevers en vaste relaties leken haar een gevangenis. Op de middelbare school was haar eerste vlam een meisje en op de huishoudschool deed ze het met de man van haar zanglerares. Als bewust ongehuwde moeder (BOM) voedde ze later haar zoon in haar eentje op. Ondertussen schreef ze de ene na de andere prijswinnende roman.

Josepha Judicia Mendels groeide op in een orthodox-joods gezin in Groningen. Ze was de jongste van drie dochters en lag vaak overhoop met haar vader. Hij had gehoopt op een zoon en dus had Josepha een verkapte jongensnaam gekregen, en op latere leeftijd lag hij haar droom om actrice te worden in de weg. Mendels liet zich opleiden tot docente en werkte na haar diplomering in 1923 als privé-onderwijzeres in Den Haag. Vanaf 1927 gaf ze daarnaast les op een avondopleiding voor arme joodse meisjes in de Hofstad. Hier leerde ze haar beste vriendin Berthe Edersheim kennen.

Parijs

In 1936 vestigde Josepha Mendels zich in Parijs als freelance-journaliste. Ze schreef er voor meerdere opdrachtgevers, waaronder de NRC en Elseviers Weekblad, artikelen over mode en cultuur in de stad van de liefde. Na het uitbreken van de oorlog moest ze haar journalistieke werk gedwongen neerleggen, als Jodin mocht Mendels alleen nog onder een pseudoniem publiceren maar dat weigerde ze uit principe. Het wegvallen van haar opdrachtgevers gaf haar de tijd om aan haar eerste roman te werken: Rolien en Ralien ging over een jong lesbisch meisje en was, net als het meeste van haar werk, grotendeels autobiografisch.

Vlucht

Om aan de Jodenvervolging te ontsnappen dook Josepha Mendels kort onder bij vrienden in Parijs, alvorens ze vluchtte naar Spanje. Die reis ging niet zonder horten of stoten, bij de grens werd ze eerst beroofd door haar gids en vervolgens vastgezet door de Spaanse autoriteiten, maar uiteindelijk lukte het haar om via Madrid naar Lissabon te komen. In Portugal redde de trage bezorging van een mantelpakje haar het leven. Ze zou namelijk vanuit Lissabon naar het veilige Londen vliegen, maar de vlucht die ze miste terwijl ze op het kledingstuk stond te wachten werd door de nazi’s uit de lucht geschoten. Ze nam het volgende vliegtuig naar Engeland en kwam daar veilig aan. In Londen schreef ze onder andere voor een Franstalig nieuwsblad en had ze opnieuw een affaire met een getrouwde man. Haar moeder en beide zussen overleefden de oorlog niet.

BOM

In 1945 keerde Josepha Mendels terug naar Parijs en pikte ze haar journalistieke werk weer op. Zo schreef ze onder andere voor Vrij Nederland en publiceerde bovendien haar debuutroman. In 1948 beviel ze van haar zoon Eric, het resultaat van een zoveelste verhouding met een reeds gehuwde man. De vader van Eric bezocht zijn zoon regelmatig, maar Mendels nam als één van de eerste BOM’ers, bewust ongehuwde moeders, Eric’s opvoeding voor haar rekening.

In 1958 ging Mendels samenwonen met de inmiddels gescheiden Berthe Edersheim. Ondertussen bleef ze tot 1970 romans schrijven. Een paar jaar later, op 72-jarige leeftijd, ging dan eindelijk haar meisjesdroom in vervulling: ze werd actrice en speelde zowel op de planken als op het witte doek in Parijs. In 1992 verhuisde ze met Edersheim naar Eindhoven. Daar stierf ze in 1995, Berthe was twee jaar eerder al overleden. Jospeha Mendels werd 93 jaar oud.