‘K. Tiktak’s verpakte koffie is de beste’

Met bovenstaande slagzin adverteerde de Firma Tiktak in de jaren ’20 van de vorige eeuw. Al vanaf 1870 werd in Groningen koffie van Tiktak gedronken, eind negentiende eeuw was de Firma uitgegroeid tot één van de grootste van het Noorden. Begin twintigste eeuw werd het van groot belang een goede reclame-strategie te voeren. Om een positie op de koffiemarkt te behouden, móest Tiktak mee met de mondiale ontwikkelingen op gebied van adverteren.

Opkomst concurrentie

De twee grootste concurrenten in de Stad Groningen waren in de jaren twintig al niet meer Smith’s Goudboonkoffie of de koffie van Firma Niemeyer. De groeiende koffieconcerns van Van Nelle en Douwe Egberts domineerden de markt. Van Nelle had in de opkomende consumptiemaatschappij van de Verenigde Staten, de nodige kennis opgedaan. Deze ging het bedrijf toepassen op de Nederlandse markt. Het betekende een omslag in het koopgedrag van de Nederlandse huisvrouw.

Bekendheid merknamen

De gangbare procedure was dat de huisvrouwen hun boodschappen onder meer deden bij de kruidenier om de hoek. Wilden ze bijvoorbeeld een ons koffie, dan werd deze meegegeven in een bruin zakje. Van welke branderij de koffie afkomstig was, deed niet ter zake. Van Nelle doorbrak dit patroon door voorverpakte koffiepakken te leveren aan de kruidenierszaken. Uiteraard voorzien van een Van Nelle-etiket. De naamsbekendheid van het product werd daarmee niet alleen van belang voor de inkopende kruidenier, maar voor iedere huisvrouw die koffie of thee op haar boodschappenlijstje had staan.

Tiktak gepromoot

Korte reclameberichten in adresboeken of kranten, volstonden niet meer na deze omslag. De Firma Tiktak nam een tekenaar in dienst om ontwerpen te maken voor etiketten, advertenties, reclameborden en verpakkingen. Ook introduceerde Tiktak, net als enkele andere koffieproducenten, spaarsystemen. Bij iedere aankoop van een pakje koffie of thee konden punten gespaard worden die uiteindelijk ingeruild konden worden voor bijvoorbeeld ‘Het Vogelalbum’. Daarnaast konden spaarpunten ingeruild worden voor gratis of afgeprijsde artikelen bij een Tiktak-vestiging. Een spraakmakende actie had Firma Tiktak tijdens het 250^e jubileum van het Gronings Ontzet. Bij het pand aan het Damsterdiep werden honderd ballonnen opgelaten. Aan iedere ballon zat een gratis koffie- en theebon. Het bracht veel publiek op de been. Zo waren de jaren twintig de jaren van klantenbinding, naamsbekendheid en de opkomst van huisstijlen. In de jaren dertig bracht Tiktak een reclamespotje uit voor de Radio die als volgt klonk:

Want wie Tiktaks namiddagthee
en Tiktaks koffie drinkt,
die voelt dat al zijn narigheid
weer in het niet verzinkt.

Oprichter Klaas Tiktak (1845-1925)

Van een ballonnenactie of radiospotje, was in de tijd waarin oprichter Klaas Tiktak de scepter zwaaide, geen sprake. Toen Klaas Tiktak in 1860 vanuit Nieuwe Pekela trok om in de Stad Groningen winkelbediende te worden bij een kruidenier, waren merkartikelen nog toekomstmuziek. Nadat hij genoeg ervaring bij andere kruideniers had opgedaan, zette hij zelf een zaak op. In 1887 liet hij een stoommachine met 4 pk achter zijn zaak plaatsen. Daarmee kon hij zelf koffie branden en was hij zijn concurrenten een slag voor. Al snel kon Tiktak zijn zaak uitbreiden met een machine die vijf koffiebranders aandreef.

Groningen en Amsterdam

Tiktaks artikelen vonden hun weg naar vele kruideniers in het noorden van het land en uiteindelijk ook in het westen van het land. In 1900 werd een verkoopkantoor van de firma geopend in Amsterdam. Bij het pand bij het Damsterdiep in Groningen, verrees in 1902 een imposant fabriekscomplex. Met grote letters stond op de gevel ‘K. Tiktak Koffie & Thee Amsterdam en Groningen’ geschreven. De naam van Tiktaks Koffie en Thee werd in de jaren ’20 gevestigd en leeft dankzij de introductie van het merkartikel in de jaren twintig voort op vele koffieblikken en emaille reclameborden.

<p>Tekening van de gebouwen van Tiktak. - Collectie Groninger Archieven</p> — Tekening van de gebouwen van Tiktak. - Collectie Groninger Archieven