Om de zoveel jaar komt de discussie naar boven of de Herepoort niet uit de tuin van het Rijksmuseum ‘terug moet komen’ naar Groningen. Hoewel de poort ondertussen een onlosmakelijk onderdeel is geworden van de museumtuin, blijft het een droom van een aantal Stadjers om de poort weer terug in het straatbeeld te zien.

Stadswal

Zoals elke middeleeuwse stad van enig belang, had Groningen vestingwerken gebouwd om zichzelf te kunnen verdedigen tegen aanvallen van concurrerende steden, buitenlandse troepenmachten of roofovervallen. De stadspoorten waren gemetselde tunnels in de stadswal met een geringe breedte van zo’n 3,5 meter. Ze werden met zware deuren afgesloten.

De poort in de stad

Al in de 11e eeuw zou er een poort hebben gestaan aan het begin van de huidige Herestraat. Waar ooit de fundering stond van deze poort zijn in 1995 markeringen aangebracht in de straat. In de tweede helft van de zestiende eeuw werden nieuwe stadspoorten gebouwd in Groningen en ook de Herepoort werd vervangen. De poort kwam nu wat zuidelijker te staan, op de plek van het huidige Hereplein. In 1621 werd deze poort nog eens verbouwd. Dat jaartal is dan ook nog steeds terug te vinden op de buitenzijde van de poort.

De poort naar Amsterdam

Met de Herepoort verliep het anders dan met de andere stadspoorten in Groningen. Eind 19e eeuw stonden de poorten de Groningers namelijk voornamelijk in de weg. De stad groeide, de bevolking groeide en de verdedigingswerken waren een belemmering voor deze groei. In 1874 besloot het gemeentebestuur, in overleg met het Rijk, om Groningen te gaan ontmantelen. Concreet betekende dit dat de oude stadspoorten werden afgebroken om ruimte te maken voor uitbreiding van de stad. Aanvankelijk wilde de Groningers de Herepoort nog behouden van de sloopzucht of om in ieder geval het front als monument te laten staan. Uiteindelijk zou zelfs dat te veel in de weg hebben gestaan van nieuw aan te leggen wegen. Een verplaatsing van de hele poort zou te kostbaar zijn. In 1885 komt er een oplossing, Pierre Cuypers – architect van het huidige Rijksmuseum – haalt de façade van de Herepoort naar Amsterdam. Daar laat hij hem samenvoegen met een poort uit Deventer en plaatst het geheel in de tuin van het Rijksmuseum. Daar staat hij sindsdien nog steeds.