Groningen Stad
1874
Samuel van Houten (1837 – 1930): Kritisch Liberaal
Samuel van Houten was een liberaal politicus die in de tweede helft van de negentiende eeuw het nationale politieke toneel betrad. Ruim een halve eeuw heeft van Houten in Den Haag gezeten, waar zijn aanwezigheid voor flink wat reuring heeft gezorgd. Zo kwam er op zijn aandringen een einde aan bepaalde vormen van kinderarbeid met het bekende ‘Kinderwetje van Van Houten’.
Stadhuis, waar Van Houten vergaderde met de gemeenteraad. Foto: Sanne Meijer
Samuel van Houten kwam op 17 februari 1837 ter wereld in Groningen, als vierde zoon van een houthandelaar. Binnen het gezin van Van Houten stond men zeer positief tegenover het liberalisme. Van Houten ging na de Latijnse School in Hoogezand naar de Rijksuniversiteit Groningen om rechten te studeren. In 1859 promoveerde hij op een proefschrift over de ‘waarde’. Na zijn studie werd hij advocaat en tevens leraar staathuishoudkunde in Groningen. Hij trouwde met Elisabeth van Konijnenburg, die tijdens de geboorte van zijn zevende kind het leven liet. Later hertrouwde hij en kreeg nog eens drie kinderen.
Het begin van een politieke carrière
Na de dood van zijn vader, die lid was van de gemeenteraad in Groningen, begon Van Houten actief te worden in de lokale politiek. Hij werd verkozen tot wethouder van de burgerlijke stand en werd later naar politiek Den Haag gestuurd om daar Groningen te vertegenwoordigen in de Tweede Kamer.
Van Houten ontpopte zich in de Tweede Kamer als een uiterst kritisch liberaal. Hij volgde zijn eigen mening, was zeer aanwezig en kwam vrijwel nooit tot een compromis. Hierdoor kwam hij zelfs in conflict met zijn idool Thorbecke over de kwestie van kinderarbeid. Van Houten was een bijzondere vertoning in de kamer wat hem een bijnaam opleverde ‘Dat jong mensch van den Dollaerd’ ofwel ‘dol van aard’.
Samuel van Houten. Bron: Fotograaf onbekend, Groninger Archieven (1785_29180)
Vrouwenvraagstuk en kinderarbeid
Door zijn twee echtgenotes kwam hij in aanraking met het vrouwenvraagstuk. Van Houten werd pleitbezorger van anticonceptie en erkende de zware taak van de vrouw als moeder - onder meer doordat zijn eerste vrouw stierf tijdens de bevalling van hun zevende kind. Ook onderwijs vond Van Houten zeer belangrijk. In 1874 werd er op zijn aandringen een wet aangenomen waardoor kinderen jonger dan twaalf jaar niet mochten werken.
Het zogenaamde ‘Kinderwetje van Van Houten’ was de tweede sociale wet in Nederland. Daarnaast werd door Van Houten het kiesrecht voor mannen uitgebreid, waardoor de helft van de Nederlandse mannen mocht stemmen: een belangrijke stap naar het algemeen kiesrecht. Tot het einde van zijn leven bleef hij politiek actief. Op 14 oktober 1930 overleed Samuel van Houten op 93-jarige leeftijd.