Leer

Op 21 april 1945, de stad Groningen was al bevrijd, waren mijn vader en zijn makkers onderweg naar Duitsland om mensen op te halen. Zij werden vlak bij de grens opgepakt door de Gestapo op verdenking van spionage. Waarschijnlijk als wraakactie voor eerdere verzetsdaden zijn zij toen verraden. Ze werden overgebracht naar de gevangenis in Leer en daar was kort daarvoor de moordenaarsbende van Willi Herold aangekomen. Deze zogenaamde luitenant had met zijn groep al dood en verderf gezaaid in de kampen van het Emsland.

Om de burgemeester van Leer, die met de vijf Hollanders in zijn maag zat, te imponeren, liet hij de gevangenen overbrengen naar een Gasthaus waar hij verbleef. In de achtertuin werd een schijnproces van nauwelijks tien minuten gehouden. Vervolgens werden de Hollanders in een vrachtauto naar een eenzame plek net buiten Leer gebracht waar zij zelf hun graf moesten graven. In het bijzijn van enkele meisjes uit Leer werden de mannen neergeschoten en begraven.

Nadat Herold de andere dag al was opgepakt en al zijn gruweldaden in het Emsland had bekend, werd op 11 juni 1945 het massagraf in Leer geopend en werden de daar gevonden lijken geïdentificeerd als de vijf Hollanders die waren vermist. Hun lichamen werden naar Groningen overgebracht en daar begraven. Mijn vader is later herbegraven in Loenen, het Ereveld van de Oorlogsgravenstichting.

Willi Herold werd veroordeeld, maar per ongeluk weer vrij gelaten. Toch werd hij even later weer opgepakt door de Engelsen wegens het stelen van een brood en in november 1946 werd het doodsvonnis voltrokken door middel van de guillotine.

Mijn moeder heeft mij nooit meer verteld of kunnen vertellen dat mijn vader was verraden en was neergeschoten in Leer. Verdere details wist zij niet of wilde zij niet vertellen. Zij is een aantal jaren geleden overleden.

Begin dit jaar werd ik door een neef van mij in Groningen erop attent gemaakt dat het verhaal van mijn vader was vermeld in het boek ‘Gevangen in het veen’ van Pieter Albers. Nadat ik het boek had aangeschaft en het hoofdstuk over mijn vader en zijn kameraden opensloeg, zag ik een foto van Willi Herold, een jongen van twintig jaar. Ik heb minuten lang naar die foto gekeken, het was immers de moordenaar van mijn vader!

Op zoek

Sindsdien ben ik op zoek gegaan naar nog meer gegevens en heb uiteindelijk zelf contact gezocht met de gemeente Leer. Men was heel goed op de hoogte van de gebeurtenissen in de nadagen van de oorlog. Ook in Leer is zeer veel leed geleden in de oorlog. Enkele honderden Joden zijn hier bijvoorbeeld weggevoerd.

Na wat heen en weer mailen ben ik op een dag naar Leer gegaan waar ik zeer hartelijk werd ontvangen door een mevrouw van het Stadsarchief. In het gemeentehuis is een kleine tentoonstelling over die gebeurtenissen, maar er waren geen foto´s. Zij was zeer onder de indruk toen ik haar enkele foto´s gaf van mijn vader. Het verhaal kreeg nu ook een gezicht. Ik ben ook naar de kelder geweest, waar nog een gevangeniscel in tact is. Toen ik daar instond was dat zeer emotioneel, maar ik voelde ik mij wel heel nadrukkelijk verbonden met mijn vader. Even later namen wij met een heel warme 'over-alle-grenzen-heen-knuffel´ afscheid van elkaar.

Het contact met de mensen in Leer zal zeker blijven en wellicht komt er nog een gedenksteen op de plaats van de executie en in het Stadhuis. Ook zal men de jeugd van Leer via de scholen blijven herinneren aan de oorlogsgebeurtenissen waaronder de laffe daad van een Duitse jongen die voor mijn vader en zijn kameraden op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was. Misschien zal ik daar ook nog een rol in kunnen spelen en daarvoor ga ik graag over de grens.