Macht & Pracht , Wad & Water
1836
Spookverhalen rondom Zoutkamp
Tot het begin van de 19e eeuw kende Zoutkamp geen eigen kerk. De snelgroeiende bevolking van het dorp was daarom aangewezen op de kerk in het nabijgelegen Vierhuizen. Over de landerijen en boerderijen liepen de gelovigen richting Vierhuizen. Op een zomerse dag wellicht een aangename wandeling, maar wanneer de schemering intrad, maakte de omgeving een onheilspellende indruk. Volgens overleveringen doemden in de buurt van Zoutkamp geregeld schimmen op, die de wandeling tot een hachelijke onderneming maakten. Met de komst van de kerk in 1836 hoefden gelovigen de tocht naar Vierhuizen niet langer af te leggen. Wel zo prettig, want naar het schijnt kon het buiten Zoutkamp namelijk behoorlijk spoken.
Vierhuizen in de verte - foto: Rookuzz via Flickr.
Dwalende reiziger
Ten noorden van Zoutkamp lag op de grens van land en zee een geheimzinnig gebied. Wanneer de schemering inviel, durfde niemand zich hier nog te wagen. Langs de dijk die het dorp moest beschermen tegen het opwassende water, zwierf namelijk de ziel van een vermoorde reiziger. Zijn verblijf in de herberg van kastelein Frans in Zoutkamp moest hij met de dood bekopen. Vanwege het vele geld dat hij bezat, viel hij ten prooi aan de roofzuchtige kastelein. Na de moord begroef de kastelein het lichaam van de reiziger ten noorden van de dijk, waar de ziel volgens de overlevering nog lange tijd heeft rondgespookt. Ook in het dorp liet de moord zijn sporen na. Na de dood van de kastelein hoorde men hem op de zolder van de herberg het geld tellen dat hij buit had gemaakt. Dit geluid verstomde pas na de verbouwing van de oude herberg.
De Waddenduvel
Eeuwenlang trokken Zoutkampers het wad op. Als we het verhaal van een oude Zoutkamper visser mogen geloven, was dat niet zonder gevaar. Hij vertelde over de ‘Waddenduvel’, een onzichtbare verschijning die geregeld vissers op het wad teisterde. Slachtoffers zagen het naderende onheil niet aankomen. Geruisloos sloop de ‘Waddenduvel’ naar zijn prooi om het slachtoffers vervolgens op de nek te springen. Met een ijskoude hand duwde de ‘ Waddenduvel’ zijn prooi steeds dieper het slik in. Verzet tegen deze ijskoude hand was vrijwel onmogelijk. Gevangen in het slik moest het slachtoffer de hoop op een goede afloop laten varen. Binnen enkele uren wachtte hem – bij opkomende vloed - de verdrinkingsdood. Volgens de overlevering zijn slechts enkelen erin geslaagd aan de greep van de ‘Waddenduvel’ te ontsnappen en het verhaal te verspreiden.
Het Zoutkamper Wad in 1969 - Ansicht J. Ozinga
Het Uitland
Het gebied ten noorden van de dijk – het Uitland - stond tot in de negentiende eeuw bekend als een onbetrouwbaar gebied. Het land was buitendijks komen te liggen en de zee had hier vrij spel. De resten van vroegere bewoning maakten het voor schepen echter tot een gevaarlijk gebied. In combinatie met een harde storm raakte ooit een schip in nood in het Uitland. De inwoners van Zoutkamp snelden toe om de schatten van het wrak te bergen. Verblind door hebzucht vergaten ze het enige nog levende bemanningslid te helpen. De inwoners van Zoutkamp hebben dit moeten bezuren. Nachtenlang spookte de ‘Zeeman van Oetlaand’ rond. Gekleed in zijn oliejas en getooid met een zuidwester dwaalde deze angstaanjagende verschijning rond op de dijk, smekend om de hulp die niet op kwam dagen.
Spoukhoes
Ook over verschillende gebouwen in de buurt van Zoutkamp gaan verhalen rond van spookverschijningen. Tussen Zoutkamp en Vierhuizen ligt de boerderij ‘Beusum’. In een ver verleden woonde daar een vrouw die haar ziel aan de duivel had verkocht. Nachtenlang speelde zij kaart met de duivel, totdat hij haar nek brak en haar ziel wegvoerde. De vrouw schijnt nog altijd rond te spoken. Rond middernacht ziet men haar jammerend het raam in en uitgaan. Deze vertelling boezemde de bevolking veel angst in. Een listige Zoutkamper maakte handig gebruik van de wijdverbreide angst voor spookverschijningen. Hij had geen cent te makken en kocht zijn spullen op afbetaling. Geregeld trokken winkeliers naar het huis van deze man om hun geld te innen. Als ze bij de deur kwamen trok de man snel een wit laken over zich heen, de schuldeisers de stuipen op het lijf jagend. Het toneelspel van de man heeft een diepe indruk gemaakt, nog altijd draagt het huis ten oosten van het dorp de naam ‘Spoukhoes’.