Macht & Pracht
1815 tot 1939
t Steernlaid, een zeldzaam Gronings driekoningenlied
t Steernlaid is een lied dat vroeger rond Driekoningen gezongen moet zijn. Het werd voor het eerst opgetekend in 1915, toen het werd gezongen door een vrouw in de rij aardappelzoekers op een stuk land bij Harkstede. De opsteker die met zijn brede greep de aardappels boven de grond lichtte, zong mee.
De tekst van t Steernlaid werd opgetekend door Pieter Groen. Deze onderwijzer, die in 1878 in Noordbroek werd geboren en een zwager was van Kornelis ter Laan, verzamelde liederen. In 1930 publiceerde hij de bundel Oude en Nieuwe Groninger Liederen, waarin ook t Steernlaid voorkomt.
Overleefd
Bijzonder aan t Steernlaid is, dat het lied al uit de Middeleeuwen stamt. Het heeft zich op het Groninger platteland, onder andere ook in de omgeving van Noordbroek, weten te handhaven, in een gebied waar religie een marginale rol speelt en het katholicisme al helemaal. En het is in een lange mondelinge traditie overgeleverd van geslacht op geslacht.
Het volkslied en het geestelijk lied
Soms kennen we op de wijs van een geestelijk lied ook een andere tekst. Op de melodie van het Groninger volksliedje ‘Suze, Suze Naanje, ik waige die’ bestaat ook een geestelijk lied. In de Middeleeuwen gebeurde dat ook. Een geestelijk lied dat gemaakt is op de wijs van een bestaand volksliedje heet een contrafact. Vóór de invoering van het Geneefse psalmboek werden er verscheidene psalmen gezongen op de melodie van bestaande volksliederen.
Wij weten niet of de tekst van t Steernlaid gemaakt is op de melodie van een bestaand volkslied. Maar t Steernlaid is wel als geestelijk lied mee overgeleverd in het geheel van volksliederen.
Er is een kindeke geboren op aard’, ’t kwam op de aarde en ’t had er geen huis, ’t kwam op de aarde en droeg al zijn kruis.
Verscheidene kerstliederen van Jezus’ geboorte zingen in één adem door van zijn kruis. De kruisiging en de daaropvolgende wederopstandig uit de dood zijn voor het Christendom immers de kern van het geloof; de andere verhalen – zijn geboorte, de herders, de drie koningen – zijn daaraan ondergeschikt. De verbinding die menig kerstlied maakt tussen Jezus’ geboorte en zijn kruis, is ook te horen in t Steernlaid: "het was op een Driekoningenavond dat de heilige Maria Magdalena aan de voeten van ’t kruisbeeld lag."
Luisteren
Via de Liederenbank van het Meertens Instituut is een gezongen versie van 't Steernlaid uit 1954 te beluisteren.
t Steernlaid
Het was op een Driekoningenavond,
het was op een Driekoningendag,
dat de heilige Maria Magdalena
aan de voeten van t kruisbeeld lag,
dat de heilige Maria Magdalena
aan de voeten van t kruisbeeld lag.
Al uw zonden die zijn u ja vergeven,
en al waren zij nog zo groot,
o, gij vrome Maria Magdalena,
sta nu op van de bittre dood.
O, gij vrome Maria Magdalena
sta nu op van de bittre dood.
En zijn alle zonden mij vergeven,
en al waren zij nog zo groot,
naar het kerkje zo wil ik mij begeven
om te luistren al naar Gods woord,
naar het kerkje zo wil ik mij begeven
om te luistren al naar Gods woord.
En zij kwamen al dichter bij het kerkje
en zij bleven verwonderd staan.
Toen zagen zij de zoete naam van Jezus
op een houten kruisje staan.
Toen zagen zij de zoete naam van Jezus
op een houten kruisje staan.
En zij zagen een scheepje zeilen,
ja, een scheepje met witte vlag.
En daarop stond Maria Magdalena,
al waar Jezus de stuurman was.
En daarop stond Maria Magdalena,
al waar Jezus de stuurman was.