Niemand mag zijn naam kennen, zijn werk wordt snel herkend. Welke Groninger kent niet de Kaasdragers bij de Westerhaven of de Harp van Societeit De Harmonie. Zijn werk is zo zeer een kenmerkend onderdeel van de Groninger wederopbouw dat het vaak niet opgemerkt wordt. Op weg naar zijn museum kom ik altijd langs het vroegere gebouw van het provinciaal Waterbedrijf aan de Phebenstraat, feitelijk om de hoek bij het Groninger Museum. Een is mooi gebouw uit 1958 bekleed met prachtige vulcanische natuursteen, de zogenaamde tufsteen, dat was bekend, maar pas onlangs is het me opgevallen dat bij ingang een tegeltableau hangt van vissen in het water, vliegende vogels en een een mooie schitterende zon. Het is een geschenk van het toenmalige personeel en jawel ook weer een werk van Anno Smith. Werk dat niet alleen in de stad is te vinden, maar in heel Noord-Nederland en zelfs daarbuiten.

Toch komen de speurders naar zijn werk, kunsthistoricus Jaap Ekhart en fotograaf Rudmer Nijman, vaak voor verrassingen te staan. Natuurlijk met hulp van enkele voorpublicaties over hun zoektocht melden talloze mensen zich met werk van Anno Smith, maar dat werk zit ook wel verborgen. Als de fotograaf een mooie sculptuur voor het oude gemeentehuis van Diever wil fotograferen moeten eerst spinrag en slakken verwijderd worden. Terwijl het beeld opdroogt van de poetsbeurt, kijken hij en zijn vrouw door de glazen deur in het buiten gebruik zijnde raadhuis. In een weerspiegeling menen zij nog iets van Anno Smith te zien, maar het is een zaterdag. Het oude lege raadhuis lijkt potdicht.
Weer bezig met de foto’s horen zij een sleutel draaien. Iemand verlaat het gebouw. Snel spreekt zijn vrouw Elske Hiddema de sleuteldraaier aan. Legt uiteen waarmee ze bezig zijn en vraagt of er niet binnen gekeken mag worden. De man strijkt zijn hand over zijn hart, maakt de deur open en zet het alarm af. Eenmaal binnen vinden ze om de hoek in een nis een bijzonder werk: een lauwerkrans van keramiek, samengesteld uit de emblemen van alle verenigingen van Diever. Het hele sociale en culturele spectrum was aangewezig. Een huldeblijk aan het nieuwe gemeentehuis. Nadat alles is vastgelegd, kijkt Rudmer nog eens door de deur terug. Door veranderende stand van de zon is de weerspiegeling weg. Maar even is de Anno Smith te zien geweest, en dat moment is gepakt!

Loopbaan

Anno Smith, geboren in Groningen in 1915, krijgt op Academie Minerva les van beeldhouwer Willem Valk en tekendocent A.W. Kort. Na voltooiing van zijn opleiding in 1937, besluit hij keramist te worden. Hij experimenteert met succes met uiteenlopende glazuren. Door de opmerkelijke kleuren wordt hij bekend in kringen van liefhebbers van kunstnijverheid. Zijn vazen en schalen kunnen rekenen op liefhebbers. Hij heeft zijn atelier in Eelderwolde, net ten zuiden van de stad Groningen.

Overal

Na de Tweede Wereldoorlog krijgt zijn werk ook bekendheid bij een groot publiek. Na het succes van het tableau De Kaasdragers in een pakhuis aan de Westerhaven wordt Smith in Noord-Nederland veel gevraagd voor keramiek op gevels van gebouwen. Hij werkt voor scholen, openbare gebouwen en woningbouwcorporaties. Bij de woningbouwflats in bijvoorbeeld de West-Indische buurt krijgt elk portiek een eigen steen. Iedereen weet: 'ik woon bij het schip' of 'bij de apen'. Ook in de Rivierenbuurt en de Wijert in Groningen is het werk van Smith overal te zien. Grappig is de steen van een melkmeisje in een melkwinkel in de Taco Mesdagstraat of de microscopen boven het laboratorium van melkfabriek De Ommelanden.

Anno Smith werkt ook veel met heraldische symbolen. Voor de huizen van het Duizend Woningenplan, waarvoor 30 Groninger gemeenten tegelijk geld krijgen, maakt hij een gedenksteen met de wapens van al deze gemeenten. In vele plaatsen zijn de stenen terug te vinden, al dan niet herplaatst. De burgemeester van Ooststellingwerf laat in elk gemeentelijk gebouw een door Anno vervaardigd gemeentewapen aanbrengen.

Levendige mensfiguren

Anno Smith was vrijmetselaar en had iets met symboliek. In veel van zijn werk is dat terug te vinden. Maar hij maakt ook vaak vrolijke kinderen voor scholen, zorgzame moeders voor Groene Kruisgebouwen en sportende pubers voor sportzalen. Voor de brandweerkazerne van Kollum zijn twee fanatieke spuitgasten vervaardigd. Het werk wordt bij de sloop gered. De brandweermannen vinden het te mooi en plaatsen het bij de nieuwe kazerne, maar zij horen pas bij de voorbereiding van de expostie wie dit mooie tegeltableau ooit maakte.

Het werk van Anno Smith wordt in de loop van de jaren zestig abstract. Iets later veranderde de kusntopvatting. Keramiek raakt wat uit de mode. Het bestaande werk raakt wat in de vergetelheid. Het is er gewoon. Anno Smith overlijdt in 1990 in Groningen.

Ontdek een Anno Smith

Inmiddels wordt zijn werk bedreigd. De woonhuizen en gebouwen uit de wederopbouwtijd zijn in onze tijd toe aan een andere bestemming en vaak ook sloop. Gelukkig wordt in toenemende mate de bouwkeramiek van Anno Smith daarbij gered en zo mogelijk herplaatst. Want het werk hoort zo vanzelfsprekend bij de gemeenschap van het noorden, dat de mensen het graag willen behouden. Wie het ooit heeft gemaakt is daarbij misschien niet zo belangrijk, maar toch wel erg leuk om te weten. Een mooi boek van Jaap Ekhart en Rudmer Nijman geeft achtergrond en overzicht. Maar het mag duidelijk zijn: u kunt ook zomaar een nog niet herkende Anno Smith vinden.

Het boek Keramist Anno Smith is geschreven door Jaap Ekhart, met foto's van Rudmer Nijman. Uitgeverij Leander, Groningen,  €19,95.