Boerenfamilie

Jan Freeks Zijlker (1805-1868), telg uit een gezeten boerenfamilie, verliest op zesjarige leeftijd zijn moeder. Een slag die hij moeilijk te boven komt. Met zijn stiefmoeder kan hij slecht opschieten. Hij krijgt nog een klap te verwerken als in 1828 zijn vrouw, de predikantendochter Asselina Beckeringh, sterft. Ze zijn amper een jaar getrouwd. Twee jaar later huwt hij zijn buurmeisje Talje Derks de Ruiter.

Al vroeg komt Zijlker in contact met verlichtingsgezinde boeken en mensen. Die nieuwe ideeën sporen hem aan in opstand te komen tegen de gevestigde orde. Als koning Willem I in 1832 grondbelasting wil invoeren om de schatkist te spekken vanwege het echec in België weigeren Zijlker en meerdere Oldambtster landbouwers daaraan gehoor te geven. De tiendaagse veldtocht in 1830 tegen de opstandige Belgen hebben de staatsfinanciën uitgeput.

Weigeraars

Het verzet van Zijlker c.s. tegen de Oranjes schiet in het verkeerde keelgat van gouverneur baron Willem Frederik Lodewijk Rengers van Groningen. Hij geeft opdracht de goederen van de weigeraars te verkopen. Zijlker mobiliseert de bevolking van Nieuw Beerta, een volksopstand dreigt. Als de gouverneur dat hoort stuurt hij in de nacht van 7 op 8 januari 1834 ongeveer 450 infanteristen naar Nieuw Beerta. De weigeraars binden in. Maar het zaad der revolutie is gezaaid. De belastingdruk maakt de landbouwers politiek bewust.

Zijlker’s naam is gevestigd. In 1847 schuiven sympathisanten hem naar voren als lid van de Provinciale Staten van Groningen. Als de liberaal Thorbecke tegen de zin van koning Willem II de grondwet in 1848 lanceert wordt Zijlker’s ideaal verwezenlijkt. Hij stelt zich kandidaat voor de districten Winschoten en Appingedam en wordt gekozen tot Kamerlid.

Maar in Den Haag kijken mede-Kamerleden hem een beetje met de nek aan. Hij hekelt de ellenlange redes in het parlement die hij betitelt als ’babbelkoorts’. Zijn collega’s duiden hem aan als ’ongeletterd medelid’. De stenograaf van de Kamer typeert hem als ’een lange, gebruinde, door zijn sterk dialect onverstaanbare landman’. Slechts met één lid kan hij het vinden, niet de minste overigens, Johan Rudolf Thorbecke. De man van de grondwet nodigt hem thuis in Leiden uit te komen dineren en op zijn beurt vraagt Zijlker zijn voorman een bezoek aan Nieuw Beerta te brengen. Hetgeen ook gebeurt in augustus 1851. De Beertsters onthalen Thorbecke feestelijk en steken de vlag uit.. Nog diezelfde avond spant Zijlker de koets in en rijdt met zijn gast door de Dollardpolders.

’Aardwas’

Het is aan Thorbecke te danken dat Zijlker tot 1867 Kamerlid blijft. In de Kamer roert hij zich op het gebied van belastinghervorming, antimilitarisme, antikolonialisme en goed onderwijs. Zijlker verhuist in 1865 naar Winschoten, naar de Beertsterstraat 5. Het vergemakkelijkt het reizen naar Den Haag. Drie jaar na zijn verhuizing overlijdt hij. Hij laat vier zoons en twee dochters na. Twee van hen maken net als hun vader naam. Aeilko, de vierde zoon, verlaat Groningen op zijn 20^ste als hij bij een meisje een blauwtje loopt. In Nederlandsch Indië wordt hij administrateur van de Oost-Sumatra Tabak Maatschappij. Als hij een uitstapje maakt naar Noord Sumatra en daar in een tabaksschuur moet schuilen voor onweer valt hem op dat de opzichter bijlicht met een helder brandende toorts. De fakkel is besmeerd met een soort ’aardwas’, gevonden op het water van plassen en poelen. Zijlker herkent de ’aardwas’ als olie en weet met moeite een kapitaal van 1,3 miljoen bijeen te vergaren om te gaan boren. Vlak voor zijn vroege dood in 1890 wordt de Koninklijke Bataafsche Petroleum Maatschappij opgericht, de voorloper van de Shell.

Tweede zoon Derk de Ruiter Zijlker (hij neemt de achternaam van zijn moeder aan) treedt in de voetsporen van pa en wordt ook Kamerlid. Maar hij maakt meer naam als rechter en als antimilitarist. Hij pleit voor het afschaffen van het leger. In 1870-1871 woedt de Frans-Duitse oorlog en dat zet de beroemde Franse schrijver Victor Hugo er toe aan de Vredebond op te richten. Derk de Ruiter Zijlker (1835-1892) sluit zich hierbij aan en noemt op spreekbeurten de oorlog ’de afschuwelijke kanker van de maatschappij’. Wie spreekt hem hierin tegen?

Kerkje Nieuw Beerta eert familie Zijlker

Het kerkje van Nieuw Beerta staat de maand september in het teken van drie oud-inwoners, vader en zonen Zijlker, alle drie levend in de 19^e eeuw. Drie pioniers, ieder op hun eigen gebied. Op zaterdag 10 september was de aftrap met een herleving van vader Jan Freerks Zijlker. Jur Roelofs kroop in de huid van Zijlker. Verder wordt een ’levensechte’ film vertoond over de Zijlkers en is in de kerk een expositie ingericht. Op zaterdagen en zondagen in september is de kerk open vanaf 13.00 uur. Het eerbetoon is tot stand gekomen in samenwerking met de Stichting Oude Groninger Kerken. Meer informatie: www.groningerkerken.nl