Pioniersgeest
1815 tot 1939
Bouwtekeningen in de windvaan van de Juffertoren van Schildwolde
De Juffertoren in Schildwolde is een bijzondere toren. De torenspits bestaat namelijk volledig uit gemetselde stenen. Zulke torens er maar twee in Groningen; de andere staat in Onstwedde. Er waren er oorspronkelijk drie. De derde stond in Holwierde maar die is in 1836 ingestort en in 1855 afgebroken.
Schildwolde, met op de achtergrond de Juffertoren, ca. 1925. - Ansicht: www.beeldbankgroningen.nl (1986_15487)
Het verhaal gaat dat de torens halverwege de dertiende eeuw door drie rijke zusters (juffers) zijn gesticht. Zij vonden dat ze hun liederlijke leven vaarwel moesten zeggen, gingen ieder hun eigen weg en stichtten daar waar zij neerstreken identieke torens. Maar volledig identiek zijn ze niet. De toren van Schildwolde was met zijn 47,6 meter de hoogste van de drie.
Bouw
Over de bouw van de toren schreef het Nieuwsblad van het Noorden in 1939 het volgende:
'Volgens overleveringen zouden de steenen waarmee de toren is opgetrokken op het kerkhof gebakken zijn. Blijkens lokaal onderzoek is bekend, dat een vaarwater heeft bestaan, van onpeilbare diepte zelfs, loopend van ons dorp in de richting Wittewierum, (...) Door dit vaarwater nu zal de aanvoer van de benoodigde klei hebben plaats gehad. Hoogelandster klei zal de specie voor de zoo hechte baksteenen zijn geweest. (...) Ten opzichte van de methode van metselen van de dikke muren is ook een bijzonderheid bekend. De buiten- en binnenkant van den muur werden van eenige steenen breedte met zorg opgetrokken, vormende een zoogenaamden spauwmuur. De opening er tusschen werd vol gestort met specie. Behalve de van de Hoogelandster klei gebakken steen is ook in den toren verwerkt de z.g. tufsteen. (...) Men zal zich begrijpen welk een inspanning het heeft gekost, gezien het gebrekkige vervoer, vergeleken bij dat van thans, om dezen steen te Schildwolde te krijgen.'
Restauratietraditie
De toren is vele malen gerestaureerd en verbeterd. Daarbij is in 1829 waarschijnlijk (door een analfabete bouwvakker?) een foutje gemaakt en zijn twee muurankers met cijfers verwisseld, waardoor nu nog steeds het jaartal 1289 op de toren prijkt. De toren is echter zeker 40 jaar ouder.
Vanaf 1888 zijn de restauraties goed te volgen, want sindsdien bevinden zich koperen kokers in de bal van de windvaan met het paard, waarin papieren zijn opgeborgen van elke restauratie. Deze traditie is tot op de huidige dag voortgezet. Alleen bij de laatste restauratie in 2013 is men op een wat moderner spoor gaan zitten omdat de documenten in de kokers begonnen te vervallen. De documenten zijn gedigitaliseerd, op een geheugenstick gezet en de stick is traditiegetrouw met de prints in de kokers de bal gelegd. In totaal zijn er zeven documenten, het oudste stamt zelfs uit 1766.
De bal van de windvaan, waar de restauratieplannen traditioneel in worden opgeborgen. – Foto: stichtingjuffertoren.nl
Stichting
De bewoners van Schildwolde dragen hun Juffertoren een warm hart toe, maar de hervormde gemeente Schildwolde-Overschild-Hellum kon de kosten voor onderhoud niet meer opbrengen. Daarom is in juni 2015 de Stichting Juffertoren Schildwolde opgericht en is de toren overgedragen aan de stichting. Aansluitend heeft het dorp in september 2015 een Juffermarkt gehouden waarvan een deel van de opbrengst naar de stichting is gegaan.
Maar de stichting wil meer dan alleen het onderhouden van de toren. Zij wil de Juffertoren toegankelijk maken voor een breder publiek en de eerste zolder inrichten als museum met informatie over de geschiedenis van de toren. Kansrijk Groningen kende hiervoor een subsidie van 19.000 euro toe en combineerde de uitreiking met de lancering van de nieuwe website.
Meer informatie over de toren van Schildwolde is te vinden op www.stichtingjuffertoren.nl.