Groningen Stad
'De allerorigineelste reclame die er maar bedacht kon worden'
Tijdens de zomer van 1903 was het drukte van belang in de stad Groningen. Van heinde en verre kwamen mensen verwachtingsvol naar het terrein van de wereldtentoonstelling aan de overkant van het Boterdiep. Door een grote poort waarop ‘Tentoonstelling’ stond, kregen ze toegang tot de Groninger Tentoonstelling Nijverheid en Kunstindustrie. De nieuwste producten in deze sectoren werden groots getoond. Er was echter maar één object dat de kroon spande en waar niemand om heen kon. Firma H. Smith had een stunt uitgehaald waar door vele bezoekers over gepraat werd.
Poelestraat 53-55; de winkel en branderij van H. Smith, ca. 1890. - Foto: collectie Groninger Archieven
Bijna een halve eeuw eerder, in 1855, had Harmannus Smith van deze stunt waarschijnlijk alleen maar kunnen dromen. Hij dreef een kruidenierswinkel op de hoek van de Poelestraat en het Schuitendiep en richtte zich vooral op de verkoop van goede koffie. Hij koos de koffiesoorten in zijn zaak zorgvuldig en besteedde veel aandacht aan de manier van koffie branden. Daarmee onderscheidde hij zich van zijn collega-kruideniers in de stad en al snel wisten veel inwoners van het centrum van Groningen zijn zaak te vinden. De koffie van Smith kreeg zo veel positieve reacties, dat Harmannus besloot zich volledig op deze branche te richten. In 1855 opende hij de Stoomkoffie Branderij en Theehandel H. Smith.
Goudboonkoffie en Goudbladthee
Dankzij de komst van de gasfabriek in Groningen in 1854, was het voor Smith mogelijk een gasmotor in zijn Branderij te installeren. Daarmee kon hij gemakkelijker grote hoeveelheden gebrande koffie verkopen dan voorheen, en aan de vraag van zijn klanten voldoen. De eerste jaren kregen zijn klanten hun koffie in blanco zakjes mee. Maar al gauw liet Smith zijn eigen zakjes bedrukken met de naam Smith. Om zijn koffie en thee nog meer uitstraling te geven gaf hij ze een eigen merknaam. In Groningen kon men terecht voor de enige echte Goudboonkoffie en Goudbladthee.
Nieuw bedrijfspand
“Goudboonkoffie Smith” bleek een sterk merk en in de loop der jaren breidde de vraag uit in de drie noordelijke provinciën. Daarop nam Smith veertig jaar na de oprichting van bedrijf een drastisch besluit. Het oude bedrijfspand volstond niet meer en werd volledig afgebroken. Daarvoor in de plaats kwam een indrukwekkend pand van vier bouwlagen in de stijl van de Hollandse neo-renaissance aan de Poelestraat 53-55. Zo kreeg firma Smith een werkbaar bedrijfspand en de binnenstad van Groningen een gebouw dat paste bij de historische bebouwing van het centrum.
Bravourestuk
In de voorbereiding voor de grote Tentoonstelling in 1903 nam Smith opnieuw een opvallend besluit. Hij greep zijn kans om flinke reclame voor Goudboonkoffie te maken. Vlak bij de ingang van de tentoonstelling mocht hij zijn object installeren en zo kon geen van de 300.000 bezoekers om zijn bravourestuk heen. Een blik omhoog werd door Smith afgedwongen met een koffiepot van tien meter hoog met daarop in groot geschreven letters 'Stoomkoffiebranderij H. Smith Groningen'. In verslagen van de tentoonstelling in kranten werd Smith steevast genoemd. Zo werd geschreven over een 'reuzenkoffiekan, waaruit een reus als uit het verhaal van Klein Duimpje zijn genoegen zou kunnen drinken' en van de 'allerorigineelste reclame die er maar bedacht kon worden'.
Stijgende koffieomzet
Vijfenveertig jaar na deze stunt kwam Smith op de tentoonstelling Groningen 1948 opnieuw met zijn reuzenkoffiepot. In advertenties van dat jaar gaf hij daarvoor de volgende verklaring:
"Moesten wij deze koffiepot maken in verhouding tot de koffieomzet van Smith tussen 1903 en nu, dan zou zij nog hoger moeten worden dan de beroemde Martinitoren. Maar wij willen natuurlijk aan de waardigheid van Groningens trots als hoogste en mooiste historisch monument geen afbreuk doen. Daarom maken wij hem weer net zo groot als in 1903."
Firma Smith had haar naam gevestigd en zelfs in koninklijke kringen werd de Groninger koffie gedronken. De firma had het predicaat 'Hofleverancier' gekregen en adverteerde hier mee vanaf 1930. In de zestiger jaren opende Smith een fabriek in Ouder Amstel in Amsterdam. Niet lang daarna verloor het pand in Groningen haar oorspronkelijke functie en werd het tijdelijk een discotheek. Tegenwoordig zit op de begane grond het Café Branderij, vernoemd naar de koffiebranderij, en worden de andere verdiepingen verhuurd als appartementen.
Rijksmonument
De Firma van Harmannus Smith werd 160 jaar geleden opgericht. Het bijzondere bedrijfspand aan de Poelestraat 53-55 werd 120 jaar geleden gebouwd en is nu een Rijksmonument. Een wandeling over de Poelebrug kan niet meer zonder een blik omhoog en een kleine glimlach om ‘de allerorigineelste reclame’.