De eerste telefoons konden alleen rechtstreeks met elkaar verbonden worden. Telefoneren met een willekeurig persoon kon pas toen rond 1880 centrales met telefonistes ontstonden. De telefoniste (het waren altijd vrouwen) kon je doorverbinden met een andere abonnee. Je telefoon was meestal een houten kast aan de muur met een hoorn, een slinger en een batterij voor de microfoon. Als je aan de slinger draaide, liep er via de bovengrondse telefoonkabel, een stroompje naar de telefooncentrale en viel er daar een klepje open waarachter je telefoonnummer stond. De telefoniste stak een stekker in het bijbehorende contact en vroeg wie je wilde spreken. In een dorp kon je wel het nummer opgeven, maar je kon ook gewoon zeggen: 'Kunt u me doorverbinden met de dokter (of meneer Jansen of Spoorzicht)?' De telefoniste pakte een andere stekker, stak die in het contact van het gevraagde telefoonnummer en gaf een draai aan een slinger zodat die telefoon ging rinkelen. Wanneer deze werd opgenomen zei ze: 'Ik heb een gesprek voor u,' en verbond ze de twee toestellen met elkaar door een schakelaar om te zetten.

Wirwar

Met het toenemende aantal abonnees werd dit systeem echter onhoudbaar. Een centraal batterijsysteem maakte inmiddels de batterij in de telefoon overbodig, de stroom ging via de telefoonkabel. Vooral in steden ontstond een wirwar van telefoondraden (één per abonnee) en overbelaste telefoonpalen. Dit bracht de noodzaak tot bundeling van de draden met zich mee. Het systeem in de centrale werd verbeterd en gemoderniseerd, maar de telefonistes bleven noodzakelijk. De opmars van de telefoon ging door en eens werd verzucht: 'Als dit zo doorgaat zit straks elke huisvrouw in de centrale.' Dit dilemma verdween toen de eerste automatische telefooncentrale en telefoons met een draaischijf als nummerkiezer werden geïntroduceerd. Daarmee kon men zelf het nummer draaien van degene die men aan de lijn wilde krijgen. De eerste automatische centrale werd in 1925 in Haarlem in bedrijf genomen.

Het bekabelen en automatiseren van het hele land was echter een enorme klus. Het eerst waren de grote steden aan de beurt waarna stapsgewijs ook in de kleinere steden, dorpen en buitengebieden het belverkeer werd geautomatiseerd. Het noorden van het land, district Warffum, was als laatste aan de beurt. Daar werkten in 1962 voor circa 130 abonnees nog 33 telefonistes, met een vooruitgeschoven post in de Noordpolder om de boerderijen te bedienen. Ook Usquert had nog twee ‘eigen’ telefonistes.

Warffum

Warffum liep dus ruim 35 jaar achter op het westen van het land: was het ondanks een bloeiende handel, een HBS en een welvarende boerengemeenschap dan toch een achtergebleven gebied?

Dat werd wel anders toen de klus eenmaal geklaard werd. De PTT was apetrots dat nu het hele land van een geautomatiseerd telefoonnet was voorzien en op 22 mei 1962 ging de opening van de laatste automatische centrale dan ook gepaard met groot ceremonieel. Warffum stond in het middelpunt van het wereldnieuws. Ons land was, na Zwitserland, het tweede land ter wereld dat een volledig geautomatiseerd telefoonnetwerk had gerealiseerd. Als sluitstuk was de aansluiting van Warffum de kroon op het 37-jarige werk van de PTT, wat gevierd werd met de openingshandeling door minister Korthals, in bijzijn van vele andere hoogwaardigheidsbekleders, een speciale film van Louis van Gasteren (die onlangs weer opdook in Warffum) en de uitgave van een speciale postzegel. Warffum zelf liet ook zien wat het waard was: de bloeiende handelsvereniging organiseerde een hele week vol festiviteiten.

Snel verder

Sindsdien zetten de opmars van de computer en de automatisering er vaart achter. Van draaischijf naar druktoets, van kabel naar draadloos, van draadloos naar mobiele telefoon, naar wifi en internet, van mobieltje naar de smartphone: de link naar de digitale wereld waarmee je ook nog eens kunt bellen.