Macht & Pracht

1641 tot 1680

Een jongen in een jurkje - bijzondere portretten in de Menkemaborg

In de monumentale gang van de Menkemaborg hangt een prachtig portret van een kind, gekleed in een jurkje met een vierkante kraag, een veer over het hoofd en een pijl en boog in de handen. Als kinderen de Menkemaborg bezoeken, in een klas of met (groot)ouders, dan staan we altijd even bij dit portret stil. De vraag die we dan stellen is; “Wat denk je, is dit een jongen of een meisje?”.
 

Het is een beetje een strikvraag, want meestal antwoorden kinderen dat het een meisje is, want ze heeft immers een jurk aan. Als je hen dan wijst op de pijl en de boog in de handen, dan slaat de twijfel toe. Is het misschien dan toch een jongen?

Lange tijd droegen ook jongens, zo tot hun vierde jaar, eveneens een jurkje. Wel zo praktisch in een tijd dat er nog geen weggooiluiers waren. Aan de kleding was vaak wel af te lezen of het een jongen of een meisje betrof. In de 18de eeuw werden jurken met een vierkante kraag door jongens gedragen, meisjesjurken hadden een ronde hals. Jongens hadden vaak bovendien een veer over het hoofd. De voorwerpen die de kinderen in de handen hadden, gaven bovendien extra informatie. Een pijl en boog? Dan betrof het een jongen. Een mooie bloem? Dan was het zeker een meisje.

Tegenwoordig zijn deze voorwerpen soms wat moeilijker te duiden, sommige voorwerpen zijn niet echt meer gebonden aan jongens of meisjes. Er zijn immers ook veel stoere meiden!

Daniël Onno de Hertoghe van Feringa

Genoemd portret betreft dus een jongen en wel Daniël Onno de Hertoghe van Feringa, op ca 3 jarige leeftijd geschilderd (geboren 1641). De schilder van het portret is niet bekend.
Het bijzondere van dit portret in de Menkemaborg is, dat vlak ernaast nog een portret van Daniël de Hertoghe van Feringa hangt. Geschilderd op ongeveer 35-jarige leeftijd door H. ten Oever. Als men naar beide portretten kijkt, ziet men inderdaad overeenkomsten; de neus, de mond. Vooral voor kinderen geeft dit portret van Daniël als volwassen man de doorslag; vroeger droegen ook jongens een jurk!

Naast het portret van Daniël de Hertoghe van Feringa geschilderd als volwassen man, hangt het portret van Cecelia Elisabeth Tamminga van Ludema (geboren 1652), zijn vrouw. Beide waren de betovergrootouders van Elisabeth Anna de Hertoghe van Feringa die in 1789 trouwde met Gerhard Alberda van Menkema. Vanwege deze verbintenis is Daniël de Hertoghe van Feringa opgenomen in de kwartierstaat van Gerhard Alberda, die eveneens in de gang van de Menkemaborg hangt.

Daniël de Hertoghe van Feringa is bovendien zwager van Mello Alberda die in 1682 de Menkemaborg heeft gekocht. Van zijn andere schoonzuster en zwager, Elisabeth Tamminga en Feyo Sickinge, hangen eveneens portretten in de gang, ook geschilderd door H. ten Oever in 1680. Lange tijd is gedacht dat op deze portretten Mello Alberda en zijn vrouw Susanna Tamminga van Ludema waren afgebeeld. Susanna Tamminga is echter helaas in 1680 overleden, vermoedelijk in het kraambed.

Collectie Groningen: de Menkemaborg