Als sinds zo’n 4500 jaar geleden wordt het grondgebied van de huidige gemeente Haren bewoond. Dat de grond onder Haren is gekozen als plaats om te vestigen, is niet verwonderlijk. De omgeving van de smalle uitloper van de Hondsrug verschafte de ideale grond om te gebruiken voor de landbouw. Tussen de woonerven die Haren zouden gaan vormen door, werd het hoogst gelegen gedeelte gebruikt voor verkeer en vervoer van goederen. De rijweg werd de ‘Heereweg’ genoemd. In het Middelnederlands betekende “het heir” namelijk “groep soldaten”. Een heirbaan was dus een weg aangelegd voor het leger. De aanvoerders van bijvoorbeeld de legers Van Oranje, Bommen Berend en Napoleon gebruikten deze weg.

Vaak onbegaanbaar

Maar hoewel het een belangrijke route was, bleef het vaak een verrassing hoe begaanbaar de weg was. Bij slecht weer was de zandweg vaak te nat en zat deze vol met kuilen. De stad Groningen kon de belangrijke toegang naar de stad niet missen en maakte in 1824 een begin met de bestrating van de Hereweg. Toen de verantwoordelijkheid voor de bestrating overgedragen werd aan het Rijk, werd de naam toepasselijk veranderd in Rijksstraatweg. De verharde weg richting Groningen bleef reizigers trekken. Langs de straat voorzagen verschillende herbergen hen van slaapplekken en stallingen voor paarden en koetsen. Herberg 'de Jachtwagen', later 'Het Wagentje' en weer later 'Hotel Horst' stond het meest centraal, schuin tegenover het huidige Raadhuisplein in Haren

Villa’s verrijzen

In de tweede helft van de negentiende eeuw verloor Haren deels haar agrarische karakter. Een groeiende elite, met name uit de stad Groningen, raakte geïnteresseerd in een riante woning buiten de stad. Langs de Rijksstraatweg werden statige villa’s gebouwd zoals ’t Huis de Wolf en Villa Hester Stede. Daarmee konden de herbergen en bijbehorende terrassen rekenen op een nieuwe groep bezoekers; dagjesmensen. Een wandeling over de Verlengde Hereweg en de Rijksstraatweg, naar bijvoorbeeld Hotel Horst, werd een uitje met een zekere status. Daar konden wandelaars dan bijkomen van de tocht en eventueel met de tram weer terug reizen naar de stad.

Een boulevard

De populariteit van de wandeling nam toe en in 1923 werden zelfs de nadelen ervan genoteerd. ‘De vroegere rust van de meest gezochte weg in het Noorden van Nederland’ noemde de heer H. Bos als verleden tijd. ‘drukte en gewoel, veroorzaakt door wandelaars en fietsers, rijtuigen en ruiters, elektrische tram en auto’s’ maakten de Hereweg als ‘stille wandelplaats totaal ongenietbaar’. De Rijksstraatweg was een boulevard geworden waar al flanerend een groeiende welstand getoond kon worden.

Het centrum

Na de Tweede Wereldoorlog bleef Haren een aantrekkelijke woonplaats en groeide het aantal inwoners. De middenstand breidde uit en steeds meer winkelend publiek vond haar weg naar het centrum van Haren. Vanaf de jaren ’70 verdwenen langzamerhand kleine winkeltjes in de rest van de gemeente. Het winkelhart van Haren ontwikkelde zich rondom de Kerkstraat en de Rijksstraatweg. In 1975 werd onder meer het oude Gemeentehuis uit 1886 afgebroken. Daarmee kwam er ruimte voor een overdekt winkelcentrum dat de naam De Brinken kreeg. Een nieuw gemeentehuis werd gebouwd aan het plein dat de naam Raadhuisplein kreeg. Ook dat gebouw is inmiddels vervangen door een moderner gemeentehuis.

Eigentijdse promenade

In 2000 werd er begonnen met de uitvoering van het zogeheten Komplan Haren. Het doel was om de aantrekkelijkheid van het centrum te verhogen. Met de weekmarkt, de kermis en Koningsdag op het het Raadhuisplein, een braderie in de Rijkstraatweg en andere evenementen, als de jaarlijkse Kunst & Cultuurmarkt en Heerlijk Haren, bruist het centrum. Sinds het begin van de twintigste eeuw is het aangezicht van Haren flink veranderd. Maar het terras van etablissement Intermezzo aan de Rijksstraatweg doet wellicht denken aan het vroegere terras van Hotel Horst. Onder het genot van een consumptie kan hier nog altijd genoten worden van de aanblik van voorbijtrekkend verkeer en winkelend publiek.