Grensland

1939 tot 1945

Groep de Groot: verzet in Groningen

Al snel na de capitulatie in 1940 verschenen de eerste Duitse soldaten in het Groningse straatbeeld. Het prachtige pand aan de Grote Markt dat het Scholtenhuis werd genoemd, werd omgebouwd tot kantoor van de Sicherheitsdienst en de Sicherheitspolizei. De mondiale oorlog kwam dichtbij en veel Groningers moesten hun positie bepalen ten opzichte van hun bezetter. Die keuze was levensbepalend en met steeds meer risico’s.

Groep de Groot: verzet in Groningen

Dinie Aikema en Gerrit Boekhoven, beiden lid van de Groep De Groot, op de Dam in Amsterdam, ca. 1942-1944. – Foto: Groninger Archieven

Hoewel vlak na de bezetting posters in Groningen verschenen waarop een grootse overwinning werd gepropageerd door de bezetters, volgden lange jaren van afzien. Met de duur van de oorlog groeide ook het verzet. De dreiging van dwangarbeid in Duitsland, de groeiende schaarste en de toenemende maatregelen en wegvoering van Joodse Nederlanders voedden deze groei. Een toenemend aantal onderduikers had onderdak en voedsel nodig en op regionaal en later landelijk niveau werden groepen gevormd die hulp boden.

Ongewapend verzet

Aan de Noorderhaven in Groningen was de Noord-Nederlandse Clichéfabriek gevestigd. Hier werden drukvormen en illustraties geproduceerd. Bedrijfsleider van de fabriek was Gerrit Boekhoven. Al vrij snel na de bezetting speelde hij met het idee om in verzet te komen. Met een aantal medestanders besloot hij mee te werken aan ongewapend verzet. Zo ontstond een kleine groep socialistische jongeren die bereid was illegaal drukwerk te leveren en hulp te bieden aan onderduikers. Boekhoven zelf stelde zijn huis beschikbaar voor de opvang van onderduikers.

Groep de Groot

Voor zijn illegale praktijken nam Gerrit Boekhoven de schuilnaam Henk de Groot aan. Hij en een dertigtal medeverzetsstrijders vormden zo Groep de Groot. Eén van de leden van de groep was Dinie Aikema. Ze was fel en inspirerend en werd Boekhovens rechterhand bij de groep. Ze werden een stel en opereerden in hun verzetswerk als ‘meneer en mevrouw De Groot’. Groep de Groot speelde vanaf 1942 een grote rol bij de verspreiding van illegale persoonsbewijzen en bonkaarten.

Spoorwegstaking

Een belangrijke episode in het verzet in Nederland was de spoorwegstaking bij de Nationale Spoorwegen van september 1944 tot mei 1945. Ook Groep de Groot was betrokken bij de organisatie. De Groep zorgde voor onderduikadressen voor de stakers en zorgde dat hun huisraad in veiligheid werd gebracht. Vanaf november 1944 nam de groep ook de uitbetaling van de ondergedoken stakers op zich. Boekhoven stond vierkant achter de staking en trok zelfs op de fiets de provincie in om zoveel mogelijk stakers te overtuigen.

Met gevaar voor eigen leven

Begin januari 1945 sloeg het noodlot toe. Eén van de medewerkers van Groep de Groot, Henk Lommert, werd opgepakt door de Sicherheitsdienst. Die vermoedde dat Lommert informatie verzweeg en met een list wisten ze hem informatie over de bergplaats van zijn documenten te ontfutselen. Veel gegevens over de Groep de Groot kwamen aan het licht en arrestaties volgden. Ook Gerrit Boekhoven en Dinie Aikema werden opgepakt en vervolgens verhoord en gemarteld op het Scholtenhuis. Dinie Aikema bezweek onder de druk en gaf de SD veel informatie. De hele Groep de Groot werd opgepakt en nog geen tien van hen overleefden de oorlog. In maart 1945 werden Dinie en Gerrit beiden gefusilleerd.