Pioniersgeest

1517

Groninger IJkpunt 11: De ‘nije leere’. De opkomst van het protestantisme

Stad en Ommelanden maken kennis met de Reformatie in al haar vormen: van ‘rustig’ tot ‘ruig’.

De ‘nije leere’ van Maarten Luther en andere reformatorische stromingen dringen in ons gebied door. Toch blijft het traditionele rooms-katholicisme de hoofdtoon voeren. De geestelijkheid denkt vooral aan het zuiveren van de kerkleer van de in de loop der tijd ontstane smetten.

Af en toe duikt een radicalere variant van het protestantisme op. Zo voert een groep Wederdopers in 1528 in ’t Zandt actie onder de leus: ‘Slaat dood, slaat dood, monniken en papen!’ Het is slecht met hen afgelopen.

De latere doopsgezinden onder leiding van Menno Simons zijn veel vredelievender. Zij weigeren wapens te dragen en leggen de nadruk op het leiden van een degelijk, sober leven.

Keizer Karel V is een geharnaste tegenstander van de Reformatie en beveelt dat de ketters moeten worden vervolgd en gedood (de zogenaamde bloedplakkaten). De bestuurders in Stad en Ommelanden zijn geen voorstanders van deze harde lijn en voeren de plakkaten niet of nauwelijks uit.

Vanaf 1550 winnen vooral de volgelingen van Johannes Calvijn terrein. Zij mogen door de lokale overheid getolereerde hagenpreken in de openlucht houden.