Macht & Pracht
1903 tot 1982
Huize Taveniers monumentale verleden
Wie langs de Zuiderhaven loopt, ziet aan de overkant van het verbindingskanaal een villa die tot de verbeelding spreekt. Het statige, wit met rode pand is vooral bekend onder de naam Huize Tavenier. Zeventig jaar geleden werd het gebouw in gebruik genomen als kraamkliniek. Maar het verhaal dat het monumentale pand vertelt, gaat over meer facetten van de Groninger geschiedenis. De bijzondere ontstaansgeschiedenis vangt aan bij de opkomst van de winstgevende strokartonindustrie in de provincie.

Villa Vredenrust aan het verbindingskanaal, ca. 1925. - Ansicht: collectie Groninger Archieven
Na de eerste helft van de negentiende eeuw was de scheepsbouw niet voor iedereen even winstgevend meer. Ook scheepsbouwer Roelof Hooites uit Hoogezand ging samen met zijn zwager Jacob Jan Beukema op zoek naar een nieuwe inkomstenbron. Het kwam hen ter ore dat in Leeuwarden een fabriek was opgericht waar van stro papier gemaakt werd. Ze bezochten bedrijven in Leeuwarden en Duitsland en besloten samen ook een fabriek op te richten. In 1869 openden de zwagers de eerste strokartonfabriek van de provincie in Hoogezand, dan nog ‘Stoomstroopapierfabriek’ genoemd. De fabriek leverde al snel 10.000 kilo strokarton per week. Maar nog geen acht jaar na de opening overleed Roelof Hooites. Zijn weduwe Jacomijna Hooites Meursing vroeg haar broer Anne Hooites Meursing om de dagelijkse leiding over de fabriek op zich te nemen. In 1895 kon de familie Hooites de familie Beukema uitkopen en was Strokartonfabriek Hooites Beukema Hoogezand volledig in bezit van Jacomijna Hooites Meursing.
Woning op stand
Weduwe Jacomijna woonde inmiddels in de stad Groningen aan wat destijds de Zuidersingel werd genoemd. In 1903 kocht ze een kavel aan het Verbindingskanaal. Het was haar bedoeling er een nieuwe woning te laten plaatsen, passend bij haar sociale status als schatrijke fabrikantsvrouw. In architect Van Elmpt vond ze een geschikte kandidaat om voor haar een bijzondere villa te ontwerpen. Van Elmpt had al voor verschillende Jugenstilpanden in de Stad getekend en genoot haar vertrouwen. Hij kreeg van haar een financiële toelage om een rondreis door West-Europa te kunnen maken en zo inspiratie op te doen voor zijn ontwerp.

Glas-in-loodraam in Huize Tavenier met een afbeelding van de strokartonfabriek van Hooites-Beukema. – Foto: Wikimedia Commons
'Villa Vredenrust'
In 1904 was het plan voor de villa klaar en werd begonnen met de bouw. Er verrees een imposant gebouw met een kelder, twee bouwlagen en een zolder. Alle aanzichten van de villa waren verschillend en asymmetrisch, maar werden wel allemaal opgetrokken in de kleuren wit en rood. Aan de achtergevel werd een serre gebouwd. De villa werd versierd met panelen en tegeltableaus met daarop bloemen, planten en dieren en symbolen die verbonden waren met de strokartonindustrie. Op één van de gebrandschilderde glas-in-loodramen sierde een afbeelding van de strokartonfabriek in Hoogezand. In 1905 betrok weduwe Hooites Meursing de villa samen met haar twee dienstbodes. Ze gaf de villa de naam Villa Vredenrust. Slechts vijf jaar later overleed ze op 66-jarige leeftijd.
Kraamkliniek
Na haar overlijden kwam de villa in bezit van haar broer Anne Hooites Meursing. Nog steeds had hij de leiding over de fabriek in Hoogezand. Terwijl hij in de zomermaanden in Villa Volonté woonde aan de Verlengde Hereweg, betrok hij in de wintermaanden Villa Vredenrust met zijn gezin. Nadat Anne Hooites Meursing in 1924 was overleden en zijn vrouw Janke in 1947 volgde, boden hun zoons Villa Vredenrust te koop aan. Het Diaconessenhuis van Groningen was op zoek naar een locatie voor een kraamkliniek en kocht de Villa. Het bestuur van het Diaconessenhuis nam een architect in de arm om de villa te verbouwen tot kraamkliniek. In de kelder waar vroeger wijn en provisie werd opgeslagen, kwamen een operatiekamer en twee verloskamers. Ook kwam er een lift in het gebouw die groot genoeg was voor een ziekenhuisbed. De meeste vertrekken in het huis werden patiëntenkamers, met op de eerste verdieping een babyzaal. De grote woonkamer met serre aan de tuinkant werd een dagverblijf.

Huize Tavenier in de jaren vijftig. – Ansichtkaart: Collectie Groninger Archieven
Huize Tavenier
In december 1949 werd de kliniek geopend, die de naam ‘Huize Tavenier’ kreeg. De naam was een eerbetoon aan besturend zuster Tavenier, die kort voor de opening met pensioen ging. Zuster Tavenier was in 1919 bij het Diaconessenhuis gaan werken en werd geroemd om haar daadkracht. Onder haar bewind had het Diaconessenhuis zich langzaam maar zeker steeds verder uitgebreid. In de loop der jaren werden zo’n 27.000 kinderen geboren in de kraamkliniek. Sommige van hen bevielen later zelf ook in de kliniek. Ook kwam er viermaal een drieling ter wereld.
Rijksmonument
In december 1981 verhuisde de kliniek naar de Van Ketwich Verschuurlaan. Het Diaconessenhuis was naar de rand van Groningen verhuisd en de afstand tot de kraamkliniek werd te groot bevonden. Vrouwen bij wie tijdens de bevalling complicaties optraden, moesten namelijk per ambulance naar het Diaconessenhuis worden gebracht, en vrouwenartsen in het Diaconessenhuis moesten soms met spoed naar een bevalling in de kraamkliniek. Op 2 december 1981 verhuisden de laatste vrouwen van Huize Tavenier naar het Diaconessenhuis aan de Van Ketwich Verschuurlaan. In een stoet van ambulances en ziekenhuistaxi’s werden ze vervoerd: voorop reed een auto met een ooievaar.
Huize Tavenier werd verkocht aan AGO verzekeringen en in 1982 en 1983 gerenoveerd. Sindsdien doet het dienst als kantoorruimte voor verschillende bedrijven. Huize Tavenier is tegenwoordig een Rijksmonument.

Huize Tavenier, gebouwd in 1904-1905 in Jugendstil. – Foto: Wikimedia Commons