Er was een overkoepelend orgaan nodig dat de trend in goede banen leidde in alle grote steden van Europa. In Brussel werd een naamloze vennootschap opgericht, die er op toe zag dat de faciliteiten in iedere hoofdstad dezelfde werden. Daarop verschenen in de hoofdsteden op centrale plaatsen cilindervormige gebouwtjes met de ingang voor bezoekers in het midden. Nabij het Willempark in Den Haag kwamen nieuwsgierige omstanders die het bouwwerk zagen verrijzen, direct in aanraking met de internationale trend: de stad kreeg een eigen Panorama.

De zeeschilder Mesdag

Voor het Haagse panorama werd niet gekozen voor een voor de hand liggende voorstelling van een historisch tafereel als een veldslag. Het moest een levensgroot zeegezicht worden van Scheveningen. De uitgelezen persoon om dat te realiseren was ‘onzen beroemde zeeschilder Mesdag’. De schilder had de wereld verwonderd met zijn realistische werken met dagelijkse taferelen uit het vissersleven. Nu mocht hij samen met onder andere zijn vrouw Sientje Mesdag-Van Houten, het panorama Gezicht op het Seinpostduin te Scheveningen realiseren. 

In 1881 werd het panorama geopend voor publiek. Het moet het ‘gevoel van onwaardigheid’ in één keer weggevaagd hebben. Er werd gesproken van een ‘betoverend resultaat’. Mesdag had de natuur zo bedrieglijk echt weergegeven, ‘dat men bij de aanschouwing, de kunst en kunstenaar vergeet, om het heerlijk vergezicht van alle kanten te genieten en de frisse zeelucht met volle teugen in te ademen.’. Nederland deed met het panorama Mesdag volwaardig mee in Europa. Mesdags internationale reputatie zou daarna alleen nog maar verder groeien. De kunststroming van de Haagse School, waar ook zijn broer Taco Mesdag en zijn goede vriend Jozef Israëls bij hoorden, vestigde stevig haar naam.

'Een groot zoon van onze stad'

De belangstelling voor het werk van Mesdag nam toe, en in zijn geboortestad Groningen groeide de trots op de oud-inwoner. De schilder was in 1831 aan het Hoge der A geboren en groeide samen met zijn broer Taco op in een bankiersfamilie. Zijn vader Klaas legde in de loop der jaren een kunstverzameling aan en beide jongens begonnen al jong met tekenen en schilderen. Na Hendrik Willems huwelijk met Sientje in 1856, bleef hij nog tien jaar actief in de zakenwereld. Daarna richtte hij zich volledig op zijn schilderwerk. Ze verhuisden eerst naar Brussel, maar niet veel later naar Den Haag.

Mesdag bleef echter een warme band houden met de stad Groningen. Hij kwam er regelmatig om zijn familie te bezoeken. Ook verleende hij zijn medewerking toen het Museum van Oudheden in Groningen de Taco- en H.W. Mesdagzalen inrichtte. Toen in 1902 een nieuwe wijk werd gebouwd aan de westelijke kant van de stad, werd geopperd om bij de naamgeving ‘te denken aan onze schilders’. ‘Wij zouden heel graag een Mesdagstraat zien, of een Israëlsplein’ verscheen hoopvol in de krant. Toen de Gemeenteraad in 1903 akkoord ging met het voorstel van Burgemeester en Wethouders, kreeg Groningen een Schilderswijk. Het drietal oud-Groningers H.W. Mesdag, Jozef Israëls en Taco Mesdag werden geëerd met straat- en pleinnamen. De stad Groningen, ‘die hij steeds lief bleef hebben’ zou H.W.Mesdag na zijn overlijden in 1915 blijven herinneren als ‘een groot zoon van onze stad’ die haar ‘tot roem heeft verstrekt’.

Honderd jaar later

Het Noordelijk Scheepvaart Museum aan de Brugstraat in Groningen geeft honderd jaar later, gehoor aan deze herinnering. Op vrijdag 6 november 2015 opende de nieuwe tentoonstelling Mesdag, Mesdag, Israëls en de Schildersbuurt. Centraal staat daarbij de innige band van de drie schilders met Groningen. Er wordt een beeld gegeven van het ontstaan van de Schilderswijk en de naamgeving van de straten. De expositie wordt georganiseerd in het kader van het Mesdag jaar. Dit jaar wordt georganiseerd door het Scheepvaart Museum, in samenwerking met de Gerrit van Houten Stichting van de Fraeylemaborg en het Panorama Mesdag in Den Haag.

In de Fraeylemaborg is de expositie Het echtpaar Mesdag-van Houten ingericht. Onderdeel daarvan is een mini-aquarel die pas recentelijk ontdekt is in het Nationaal Archief. Op de voorkant ervan schilderde Mesdag een riviergezicht, op de achterkant schreef hij een gedichtje aan zijn, destijds, verloofde Sientje van Houten. Er is een combinatietoegangskaart verkrijgbaar voor de exposities in het Scheepvaartmuseum en in de Fraeylemaborg.

Moving Mesdag

Het Mesdagjaar wordt in de stad Groningen feestelijk afgesloten met het project Moving Mesdag op het Waagplein. Hiermee wordt de wereld van het Panorama Mesdag in Den Haag tot leven gewekt op veertien schermen in een speciale koepel. Er wordt een dag uit het leven op het Scheveningse strand in 1881 getoond, dat met postproductietechnieken is bewerkt en aangevuld wordt met geluidseffecten. Het nieuwe kunstwerk omringt bezoekers volledig en ze zien zo een etmaal en de vier jaargetijden aan zich voorbij trekken. Zo wordt Panorama Mesdag honderd jaar na het overlijden van de kunstenaar H.W. Mesdag, een nieuwe, enerverende ervaring.