Van de kleding van de gewone man is eigenlijk bar weinig bekend, er is weinig van over gebleven. Men gebruikte er linnen, wol en leer voor, natuurlijke materialen die in de loop der tijd gemakkelijk vergingen en geen sporen achterlieten. Zij spinden zelf het garen en weefden de stoffen waarvan zij hun kleding maakten. Ook werd vilt gemaakt bijvoorbeeld voor hoeden en winterkleding.
Bovendien zal kledij tot in den treure zijn aangepast, ingenomen, uitgelegd en versteld tot ze tot op de draad versleten was. Ook dat is niet bevorderlijk voor de conservering.

Schilderijen

We zullen het dus moeten hebben van schilderijen uit die tijd, maar het gewone volk werd vrijwel nooit afgebeeld, schilders die mensen afbeeldden, portretteerden alleen de rijke mensen die er ijdel genoeg voor waren en het zich konden permitteren om zich te laten vereeuwigen.
Eén van de weinigen die het gewone volk schilderde was Pieter Brueghel de Oude, die alledaagse taferelen op het doek vastlegde, zoals de Boerenbruiloft, Kinderspelen en het geestige en kunstige schilderij met 125 (!) Nederlandse spreekwoorden. Ook zijn zoons schilderden boerenfeesten.

Kleding

Op de schilderijen zien we dat de gewone man een kort jak over een langere tuniek droeg en een vrij strakke beenbekleding had, of een pofbroek tot onder de knie met een soort maillot eronder. Indien nodig voor hun beroep, hadden de mannen een schort voor. Zij droegen een pet of een helmvormige vilten hoed. Op de schilderijen zie je vrijwel geen personen die blootshoofds zijn. Het schoeisel bestond uit enkelhoge, leren, vrij vormeloze schoenen. In Heveskes zijn bij opgravingen vier schoenen gevonden, waarvan één die sprekend lijkt op de schoenen op het schilderij van de Boerenbruiloft.

De vrouwen droegen ruim geplooide lange jurken die om het middel met een koord waren ingesnoerd. Daaraan hing vaak, onder hun schort, ook een buideltje. Zij droegen vaak een aantal onderrokken waardoor ze dikker leken. Dat duidde op een goede gezondheid en misschien wel zwangerschap en dus vruchtbaarheid. Met de grote kindersterfte in die tijd was dat een groot voordeel. Ook zij hadden hun hoofd bedekt, niet met een hoed maar met een witte doek of pofmuts. Hun schoeisel leek op dat van de mannen.

Kinderen droegen vrijwel de zelfde soort kleding als hun ouders. Onder het Damster VVV-kantoor is een middeleeuws kinderschoentje gevonden: het leek een beetje op een Ugg, zoals die nu weer gedragen wordt.

Kleuren

Ondanks de eenvoudige kledij waren de kledingstoffen vrolijk gekeurd. Daarvoor gebruikte men plantaardige kleurstoffen die gemakkelijk verkrijgbaar waren. Zoals de rode kleur van de meekrap (Rubia tinctorum). Een plant die veelvuldig in de tuinen geteeld werd en waarvan de kleurstof uit de wortelstok gehaald werd. Voor het blauw gebruikte men wede (Isatis tinctoria), de enige inheemse plant die natuurlijk blauw levert. Men laat vochtig gemalen blad gisten, maakt bollen van de brij en laat ze drogen. De stof wordt te weken gelegd met de bollen, die het water geel kleuren. Om de verf kleurecht te maken wordt bovendien urine toegevoegd. Wanneer het textiel daarna te drogen wordt gehangen komt de kleurstof in aanraking met zuurstof en verkleurt het van geel naar blauw. Meestal begon men met dit proces op zaterdag en werd de stof op maandag te drogen gehangen. De textielververs hadden op deze ‘blauwe maandag’ vrij.
Geel is een minder moeilijke kleur, die vrij eenvoudig uit veel voorkomende planten gewonnen werd. Het langst bekend zijn de bovengrondse delen van wouw (Reseda luteola), waarvan zaden al rond paalwoningen van 4000 jaar geleden zijn teruggevonden.

Met deze en enkele andere natuurlijke basiskleuren zagen markttaferelen er ondanks de eenvoudige kleding toch heel vrolijk uit. Dat voorspelt veel kleur op de Coopluydenmarkt.

Het middeleeuwse schoentje ligt in het Museum Stad Appingedam in de vaste opstelling (www.MuseumStadAppingedam.nl).
De ‘Bruegheliaanse schoen’ van Heveskes in het MuzeeAquarium, op de afdeling archeologie (www.MuzeeAquarium.nl).