Pioniersgeest , Macht & Pracht

1594 tot 1647

De lange Gouden Eeuw, handel, levendigheid en rijkdom

Na de Reductie in 1594 profiteerden Stad en Ommelanden volop van de handel met de Hollandse steden. In de Republiek der Zeven Nederlanden was Groningen het centrum van het Noorden. De stad lag als een spin in het web van de noordelijke kuststrook. 

De lange Gouden Eeuw, handel, levendigheid en rijkdom

Keerzijde van een florijn (28 stuivers) van Stad en Ommelanden met de respectieve wapens, 1675. - foto Marten de Leeuw, Collectie Groninger Museum.

De landbouwproducten werden vanuit de ommelanden verplicht naar de stad gebracht om daar verhandeld te worden over de hele wereld. Langs de A verrezen allerlei pakhuizen, bierbrouwerijen en andere panden voor de handel. De namen van die panden herinneren soms nog aan de handelbestemmingen: Libau, Londen en Eem.

Veel van haar rijkdom dankte de stad aan haar activiteiten in de Veenkoloniën. In Zuidoost-Groningen lag namelijk een uitgebreid veengebied dat geschikt was om af gegraven te worden tot turven. Vooral in de Hollandse steden was de vraag naar deze turf groot. Maar ze werden ook geëxporteerd naar plaatsen als Hamburg en Bremen. De stad bouwden kanalen en sluizen, verhuurden stukken veen aan verveners en zorgden ervoor dat de turven via de stad werden uitgevoerd. Dat alles bracht in vier eeuwen tijd een enorme hoeveelheid kapitaal in het laatje.

De kaart van Egbert Haubois (1637)

De rijkdom van de Gouden Eeuw is ook terug te vinden in de borgen. De oude middelseeuwse steenhuizen van de hoofdelingen groeiden uit tot buitenplaatsen van de jonkers, de meest vooraanstaande onder de rijke boeren. De Freaylemaborg bijvoorbeeld, veranderde van een betrekkelijk simpele boerderij in een klein paleis. Chinees porselein, modieuze kasten en handgeschilderd behang verraden dat de welvaart niet aan de jonkers voorbij ging. Ook de borg Verhildersum is daarvan een mooi voorbeeld.

Ook in de stad verrezen verschillende patriciershuizen. Zo bouwde de in Oost-Indië rijk geworden Jan Albert Sichterman (1672-1764) een statig pand aan de Ossenmarkt.