In juni 1929 werd een Handelsmuseum van Nationale en Overzeesche producten ingericht in een pand van de Zeevaartschool, waar tegelijkertijd een zeemanshuis, het Tehuis voor Zeelieden en binnenschippers, werd gevestigd. Het museum diende om zowel toeristen in Delfzijl iets te bieden, als om de regio te laten zien dat er in de scheepvaart iets te verdienen viel.

De collectie was toen al divers en bestond uit Indische producten en hun fabricage, lokale (scheeps)werktuigen, oudheden, een vogelcollectie en nog veel meer. De zich uitbreidende collectie werd in 1937 verhuisd naar het voormalige gemeentehuis, waar zij veel beter tot haar recht kwam. Het museum liep goed en werd druk bezocht. De Tweede Wereldoorlog gooide echter roet in het eten. Het gemeentehuis werd gevorderd, een deel van de collectie werd in beslag genomen, een deel ging terug naar de eigenaars en de rest werd opgeslagen.
In 1959 opende Museum Molen Adam met deze verzameling zijn deuren met op de Kunstzolder wisselende exposities en theatervoorstellingen. Maar ook hieraan kwam een eind: financiële problemen noopten in 1970 tot sluiting van het museumdeel. De collectie werd overgedragen aan de gemeente.

Bunkers

De Duitsers hebben in 1944 rond Delfzijl en langs de Eems een hele reeks bunkers geplaatst die werden gebruikt als luchtafweergeschut, munitieopslagplaats, onderdak voor aggregaten en als hospitaal.
Na de oorlog heeft W. Ritzema, die zich erover verbaasde dat er zo weinig bekend was van de Eerste Wereldoorlog, een verzameling aangelegd van allerlei oorlogsmateriaal om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog wél voor latere generaties te bewaren. Deze verzameling is in 1960 ondergebracht in één van de vier bunkers die ten noorden van Delfzijl langs de zeedijk stonden. Ook een Spitfire, enkele tanks en geschut behoorden tot de collectie en deze werden rondom de bunker opgesteld.
Het jaar daarop werd in een andere bunker een zeeaquarium met wad- en Noordzeevissen en schelpencollectie (de ‘jeugdzonde’ van initiatiefnemer A. K. Schuitema) ingericht, dat al snel tienduizenden bezoekers trok.

Uitbreidingen

Inmiddels waren er rond 1956 een zoutwaterbinnenbad tegen deze bunker aan gebouwd en een speeltuin en kampeergelegenheid aangelegd. Even leek het er in 1964 op dat het nieuwe Eemshotel bovenop de bunker gebouwd zou worden, maar dat ging niet door, omdat men koos voor het buitendijkse ontwerp van een hotel op palen.

Een jaar later moest de bunker van het oorlogsmuseum verdwijnen voor een verzwaring van de zeedijk. De bunker van het Zeeaquarium kon blijven staan en werd fors uitgebreid met een bouwwerk tegen en op de bunker voor de inmiddels 2000 soorten tellende schelpencollectie, een wisselexpositie, een filmzaal en de maquettezaal van het oorlogsmuseum.

De collectie groeit

Het museum besloot in 1976 het oorlogsmuseum te sluiten en in plaats daarvan een geologisch museum in te richten met de fossielen- en stenenverzamelingen van de erven Lunshof en andere verzamelaars. Ook een deel van het Handelsmuseum kreeg er een plaatsje.
Naar aanleiding van de vondst van het hunebed in Heveskes in 1982 werd het complex eind jaren tachtig nogmaals uitgebreid met een archeologieafdeling, waarin het hunebed een centrale plaats kreeg.

Weer dijkverzwaring

Door de verwachte stijging van de zeespiegel moest de dijk in 2017 weer verzwaard en verbreed worden. In eerste instantie zou het hele museum moeten verdwijnen, maar er is een oplossing gevonden waarbij de bunker met zeeaquarium in het dijklichaam komt te liggen. Aan de landzijde is nu een heel nieuw gebouw verrezen, over het voormalige zoutwaterbad heen. Hierin worden alle onderdelen van het museum in één doorlopend verhaal op moderne wijze met elkaar verbonden. 5500 jaar doorlopende bewoningsgeschiedenis wordt in voorwerpen, beeld en geluid gepresenteerd met als thema’s: ‘Leven op een smalle rand tussen zee en land’ en ‘de interactie tussen mens en natuur’. Hierin krijgt de aloude scheepvaartcollectie weer een prominente rol voor Delfzijl als zeevarende handelsstad.

www.muzeeaquarium.nl