De Slag om 'Delfzijl Pocket'
Niemand had gedacht dat het na de bevrijding van de stad Groningen op 16 april 1945 nog ruim twee weken zou duren voordat de hele provincie bevrijd zou zijn. De strijd om 'Delfzijl Pocket', zoals de Canadezen het gebied noemden waar de Duitse soldaten ingesloten zaten, was langdurig, verbeten en eiste vele slachtoffers.
Canadezen in een Bren Carrier en Shermantank op de Uitwierderweg in Delfzijl, bevrijding 1945. - Foto: Collectie Gemeente Delfzijl
15 april: Ingesloten, maar gevaarlijk
De Duitse troepen stonden sinds 15 april met de rug tegen de muur. De vluchtweg naar de Noordzee via Zoutkamp werd op die dag door de Canadese troepen ingenomen en Poolse troepen rukten op via de oostelijke landsgrens. De nog overgebleven Duitse troepen in Groningen vluchtten richting Delfzijl en konden geen kant meer op.
Een soldaat van de Duitse Kriegsmarine houdt vijandelijke troepenbewegingen in de gaten. - Foto: collectie Ties Groenewold
De Duitse troepen hadden rondom Delfzijl een stevige verdediging ingericht met batterijen: grote bunkers waarin zwaar luchtafweergeschut stond opgesteld. Verschillende batterijen in Duitsland konden het noordoosten van Groningen bereiken en op de Eems lagen zogenaamde Vorpostenboote, die ook geschut konden inzetten. De Canadezen kwamen in deze strijd om Delfzijl dus zwaar onder vuur te liggen en konden in het open polderlandschap nauwelijks dekking zoeken.
21 april: Zware gevechten
Op 21 april begon de strijd om Delfzijl Pocket met een Canadese aanval op Wagenborgen, ten zuiden van Delfzijl. Daar hadden zich onverwacht veel Duitsers verzameld en de Canadezen leden zware verliezen. Pas twee dagen later kon Wagenborgen worden ingenomen en werd het strijdtoneel verplaatst naar Appingedam. De geallieerden konden het noorden van het stadje bevrijden, maar werden echter zo hevig bestookt door Duits geschut, dat ze besloten om alle inwoners van Appingedam te laten evacueren.
Appingedam werd hevig beschoten vanuit Delfzijl. Hotel de Unie in de Wijkstraat kreeg ook een voltreffer. - Foto: Collectie gemeente Appingedam, www.beeldbankgroningen.nl (APP001214)
Rond 29 april: frontlinie dwars door Holwierde
Ten noorden van Delfzijl barstte de strijd los rondom Holwierde. De frontlinie liep enkele dagen dwars door het dorp, totdat de nabijgelegen Batterij Nansum op 29 april werd ingenomen. Ten zuiden van Delfzijl regende het rond die tijd de laatste granaten van Batterij Termunten; bij de bunker werden, nadat de Canadezen door de verdedigingslinies heenbraken, 500 Duitsers krijgsgevangen gemaakt.
Bevrijding
De Canadezen rukten gestaag op naar het centrum van Delfzijl, waar de Duitsers zich uiteindelijk op 1 mei overgaven. Toch was de strijd nog niet voorbij. In Weiwerd en Farmsum vochten nog Duitsers. In de vroege ochtend van 2 mei gaf de Duitse garnizoenscommandant, die zich met 400 manschappen had verschanst in de kerk van Farmsum, zich over. Bij de strijd verloren 88 burgers, 102 Canadese en 185 Duitse militairen het leven. Ook de provincie Groningen was bevrijd en daarmee kwam een einde aan de strijd in Nederland. Op 5 mei gaven de Duitse troepen in het westen van Nederland zich ook over en was de oorlog en grote strijd om Nederland voorbij.
Schiermonnikoog
Wat niet iedereen weet is dat op Schiermonnikoog, in 1945 Duits particulier bezit, pas een paar weken later de Nederlandse vlag uit kon. Tot die tijd hadden de gevluchte SD’ers van het beruchte Scholtenhuis in Groningen zich samen met een Duits garnizoen op het eiland verschanst. Zij gaven zich op 11 juni 1945 over.