Groningen Stad
1945
Pionierswijk Lewenborg
Het waren de tropenjaren van de woningbouw. In de decennia na de Tweede Wereldoorlog moesten er in razend tempo overal nieuwe wijken uit de grond gestampt worden. Halverwege de jaren '60 drong het besef door dat veel van deze nieuwe wijken monotoon en sfeerloos waren opgezet. Groningen wilde het met een nieuwe stadswijk ten noordoosten van de binnenstad helemaal anders doen. Lewenborg moest de wijk worden die afrekende met de vele naoorlogse stadswijken zonder charme.

Folder ten behoeve van nieuwe bewoners van de wijk Lewenborg, 1972 (detail). - Folderontwerp: Margro groep, Groningen, Collectie Groninger Archieven
De materiële welvaart was in de jaren '50 en '60 flink toegenomen, met het gevolg dat er andere keuzes gemaakt konden worden. Er hoefde niet langer genoegen genomen te worden met welke woning maar voorhanden was. Veel mensen waren politiek betrokken en wilden graag meedenken over de ideale vorm van wonen. Een mooie schets van de tijdsgeest blijkt uit een aanbiedingsbrief van B en W bij de begroting voor de nieuwe wijk uit 1971: 'Wij mogen niet vanuit een vormwil of dictatuur van een ideologie een woonmilieu scheppen waarin de mens naar onze mening gelukkig moet kunnen zijn. Integendeel, wij moeten woonomgevingen maken, waarin de bewoners zijn eigen eisen kan aanbrengen, waarin hij creatief kan zijn en waarbij door onderzoek steeds nieuwe ontwikkelingen in het ontwerp ingepast kunnen worden.' Met deze insteek werd het ontwerp van Lewenborg gerealiseerd.
Vernieuwende aanpak
Groningen wilde de wijk Lewenborg op een vernieuwende manier tot stand laten komen. Er werd een Stedenbouwkundige Adviesraad (SAR) opgezet en architectenbureau Sterenberg mocht het ontwerp van de wijk op zich nemen. Het bijzondere element van Sterenberg was dat hij op alle mogelijke manieren toekomstige bewoners bij de ontwikkeling probeerde te betrekken. Zo organiseerde hij praatgroepen om te inventariseren wat er leefde. Ook konden belangstellenden vanaf 1970 een modelwoning bezoeken van één van de woningtypes die in de wijk kwamen te staan. De woningontwerpen waren nog zo weinig mogelijk vastgelegd, zodat nieuwe ideeën konden worden toegepast. Bij een bezoek aan de modelwoning konden belangstellenden een enquêteformulier invullen en verschillende aspecten van de woning beoordelen.
Wijkopzet
De indeling van de wijk moest niet rechttoe rechtaan worden. En om 'grijze muren' van hoge flats aan de buitenkant van de wijk te voorkomen, werden hoogbouw, middelhoge bouw en laagbouw voor het oog willekeurig in de wijk gegroepeerd. De meeste woonhuizen die uiteindelijk in wijk gerealiseerd werden, waren eengezinswoningen met een tuin. Deze werden in woongroepen verdeeld waarbij geparkeerd kon worden. Ook kwamen er speelheuvels met beplanting, waarop kinderen konden spelen. Door van tevoren rekening te houden met de rijbanen van het openbaar vervoer, stond iedere woning niet meer dan 500 meter van een bushalte af.

Bewoners maken zelf een plan om het groen in Lewenborg aan te pakken, ca 1970-1975. – Foto: Persfotobureau D. van der Veen, Collectie Groninger Archieven
Verkeersregulering
Veel grote steden kampten met het probleem van woningtekort en sfeerloze nieuwe stadswijken. Heel sterk leefde in Groningen het idee van een compacte stad. De nieuwe stadswijken mochten niet te ver van de binnenstad komen te liggen en de Grote Markt moest in zeer kort tijd te bereiken zijn. Het reguleren van het verkeer was een uitdaging die een grote rol speelde. Door de toenemende welvaart kwamen er steeds meer auto's op de weg en waren meer wegen en parkeerplaatsen noodzakelijk. Terwijl voor de binnenstad de eerste plannen voor het verkeersregulatieplan gesmeed werden, werd voor Lewenborg gezocht naar een goede regulatie van het verkeer zonder de woonerven onveilig te maken.
Fietsen in de woonkamer
Nadat de eerste huizen waren opgeleverd, was het wachten op de eerste bewoners. Hoewel sommigen aarzelden 'helemaal' naar Lewenborg te verhuizen, woonden de meeste bewoners er na korte tijd met veel plezier. De ruimte in de wijk en in de huizen zelf, gaf veel woonplezier. Zo vertelde bewoner Clemens Ros dat zijn kinderen zelfs leerden fietsen in de woonkamer. Een ongekende vrijheid. Ook buiten konden ze gewoon rolschaatsen op straat. De ruimte, de rust en de kleine afstand tot de binnenstad maakten het woonplezier groot en Lewenborg werd een geliefde nieuwe stadswijk van Groningen.
Op 21 februari 2018 vond in wijkcentrum Het Dok in Lewenborg een verhalencafé plaats over de beginjaren van de wijk. Het verslag ervan is hier te lezen: Verhalencafé Lewenborg.