Suikerbieten geven Groningen kenmerkende geur

Het najaar breekt aan en brengt de herfst met zich mee. Ritjes op de fiets worden misschien iets jachtiger, kragen gaan omhoog en lampjes weer aan de fiets. Ongemerkt passen we ons aan het nieuwe seizoen aan. Voor velen al net zo ongemerkt, accepteren we de waaiende herfstwind en de kenmerkende geur die ze jaarlijks mee brengt. De grijze herfstluchten nemen de geur mee van één van Europa’s grootste suikerproducenten; de Suikerfabriek van Vierverlaten, Hoogkerk. De periode van de bietencampagne breekt weer aan, de tijd waarin de suikerbiet verwerkt wordt tot suiker.

De kenmerkende geur van de bietencampagne van de Suikerfabriek, waait als sinds 1896 over Hoogkerk en de Stad. In de negentiende eeuw werden talloze fabrieken opgericht in de provincie Groningen. Steenfabrieken, strokartonfabrieken, aardappelzetmeelfabrieken en melkfabrieken verrezen in de Stad en dorpen. Ook met het idee van de oprichting van een suikerfabriek werd gespeeld. Al twintig jaar voor de oprichting van de Suikerfabriek, was een groepje boeren van plan een coöperatieve fabriek op te richten.

Beetwortelsuikerfabriek

Omdat een coöperatieve vorm niet van de grond kwam, zamelde fabrikant Jan Evert genoeg startkapitaal in voor een speculatieve fabriek. Jan Evert was de zoon van Willem Albert Scholten, een man die grote naam had gemaakt als fabrikant. In de negentiende eeuw had hij meer dan 24 fabrieken opgericht, voornamelijk in de aardappelzetmeelindustrie. Zijn opvolger, Jan Evert Scholten, was wel geïnteresseerd in een investering in een suikerfabriek. Een geschikte plek voor de fabriek werd gevonden in Vierverlaten, Hoogkerk. De aansluiting op het waterwegennetwerk van Groningen en het zuivere water van het Hoendiep en het Peizerdiep gaven daarbij de doorslag. Op 20 juli 1896 werd de NV Noord-Nederlandsche Beetwortelsuikerfabriek geopend.

Beginjaren

In het eerste jaar dat de fabriek draaide, werden zestig mensen vast in dienst genomen, en moesten 900 mensen geworven worden voor de bietencampagne. Schippers, opzichters, kantoormedewerkers, pulpwegers en modderlossers; het zijn maar enkele voorbeelden van een groot scala aan functies die voor de fabriek vervuld konden worden. Het was aan de commissionair, ook wel de bietenagent genoemd, de taak om contracten met de boeren af te sluiten. Ieder nieuw jaar werden nieuwe contracten opgesteld over de levering van bieten aan de fabriek.

Hoogkerk

In Hoogkerk bracht de campagne drukte en gezelligheid met zich mee. In het dorp beleefden de winkeliers een topdrukte, bakkers deden zo veel mogelijk schepen aan om hun brood te verkopen, overal op straat liepen schippers rond en vroeg in de ochtend was al het getrappel van paarden te horen die ladingen pulp ophaalden bij de fabriek. De diepen rondom de fabriek lagen vol met schepen, soms wel vier rijen dik. De schepen, volgeladen met bieten, lagen van de fabriek in Hoogkerk tot aan de Emmasingel in de stad in de rij om te lossen . Soms moesten de schepen zolang wachten voor ze gelost konden worden, dat het de fabriek veel liggeld kostte.

De winter van 1902

Toch was het niet altijd een gezellige drukte. Eind november 1902 deed Koning Winter Groningen aan. Zo’n driehonderd schepen lagen in de vaart rondom Vierverlaten om bieten te lossen. De fabriek nam een aantal sleepboten in dienst om deze schepen naar de fabriek te kunnen vervoeren. Maar ook de sleepboten kregen de ingevroren schepen niet van hun plaats. Er zat niet veel anders op dan de dooi af te wachten. De fabriek nam de bevroren bieten evenwel toch in ontvangst. Maar de bieten die bij ontdooiing begonnen te rotten, waren voor de verwerking onbruikbaar.

SuikerUnie

Ondanks tegenslagen en spannende tijden, draait de fabriek van de SuikerUnie nog steeds en kan Groningen zich weer opmaken voor de geur van de bietencampagne. De Suiker Unie maakt deel uit van Royal Cosun. Door de recente overnames van CSM Suiker BV (2007) en Danisco Sugar GmbH (2008) behoort het tot de top vijf van de Europese bietsuikerproducenten.