Pioniersgeest , Macht & Pracht
1934
Velocitas moest niet alleen Feijenoord verslaan, maar ook de scheidsrechter
Op 3 mei 2015 won FC Groningen voor de eerste keer in de voetbalgeschiedenis de finale van de KNVB-beker. Eén keer eerder won een Groningse voetbalclub de dennenappel: Velocitas versloeg in 1934 Feijenoord in de bekerfinale. Een historische zege, maar zonder kampioensfeest of andere poespas.
De uitreiking van de KNVB-beker aan Velocitas in 1934. - Foto: privé-archief auteur
De KNVB plande de bekerfinale in 1934 midden in de kampioenscompetitie, waarin de vijf districtskampioenen toen nog jaarlijks streden om de landstitel. Velocitas streed in die competitie weinig succesvol tegen Ajax, Willem II, Heracles en KFC uit Koog aan de Zaan. Op zaterdag 23 juni stond de bekerfinale op het programma op het veld van UVV in Utrecht. De dag erna werd Velocitas ‘gewoon’ geacht in Groningen af te trappen tegen Willem II. Een week eerder eenzelfde schema: eerst voor de titelstrijd uit tegen Willem II en daags erna voor halve finale van de KNVB-beker in Utrecht tegen Stormvogels uit IJmuiden.
Een huldiging op de Grote Markt? Dagenlang grote verhalen in de kranten? Niets daarvan. Regionale radio was er nog niet, laat staan tv-aandacht. Het woord reuring bestond toen ook nog niet. Zeker, de Stadjers waren best trots op hun clubs, maar lieten met al hun spreekwoordelijke Groninger nuchterheid de kerk wel in het midden staan.
Bescheiden
Maakte Be Quick in 1920 nog een rijtoer, de huldiging van Velocitas bleef beperkt tot een kleine bloemenhulde, daags na de gewonnen finale en voor de aftrap van de competitiewedstrijd tegen Willem II. Ook de prijsuitreiking in Utrecht was van bescheiden omvang. Op de enige foto die van dit ceremonieel nog is te vinden, krijgt Velocitas-voorzitter Bonsema, de vader van sterspeler Otto, de hand gedrukt van nota bene de voorzitter van Willem II. Waarom deze man de huldiging mocht doen, is niet te achterhalen. Rechts van de Velo-preses zijn twee spelers van de cupwinner herkenbaar, back Wim Pots en keeper Jo Kolthof. Ze worden ter rechterzijde geflankeerd door een KNVB-official met een hele grote krans voor zich. De speler naast deze man, met de rechterhand op zijn linkerborst, lijkt op Otto Bonsema, die voor Velocitas vlak voor tijd een verlenging uit het vuur sleepte.
Daar omheen dromde publiek. Dat was in voor die tijd groten getale naar het veld van UVV gekomen. Zo’n 8000 toeschouwers waren erbij. Vooral neutraal volk, want in die tijd ging je niet zo maar even per trein je club achterna.
De 23e juni 1934 was een mooie zomerdag en de sympathie van het overgrote deel van het publiek ging uit naar Velo, de underdog. Bij Feijenoord dacht men ook dat het winnen van de Beker een eitje zou worden. Voorzitter Bonsema wist het nog goed, toen hij in het jubileumboek ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Velo (in 1947) zijn herinneringen over die finale ophaalde:
“Er was veel publiek, terwijl de Feijenoord-bestuurders hun dames hadden meegebracht, vroeg hun voorzitter mij: ’Wat gaan jullie doen, Bonsema?’
‘Ja, wat denken jullie te doen,’ antwoordde ik.
‘Wij nemen de beker mee,’ zei hij toen.
Maar ik was daar niet zoo heel zeker van. Onze jongens waren in prima conditie en vol vechtlust. Evenwel, ik wist dat we een paar doelpunten extra moesten maken, aangezien de Heer Boekman scheidsrechter was. Ik zal de laatste zijn om critiek op de leiding te geven, kan ook best een paar fouten billijken, maar ik durf gerust te zeggen dat de Heer Boekman ons een paar wedstrijden onnoodig had laten verliezen (KFC in Koog en P.S.V. in Eindhoven).”
Underdog
Feijenoord was de favoriet. De Rotterdamse club was met kanjers als doelman Adrie van Male, Bas Paauwe, Kees van Dijke, Manus Vrauwdeunt en de legendarische Puck van Heel niet voor niets hofleverancier van het Nederlands elftal. Velocitas had zeker ook geen slecht elftal en kon bogen op het schotvaardige koningskoppel Otto Bonsema (8-voudig international) en Eppie Meulema. Ook keeper Jo Kolthof, middenvelder Geert Fransen (de vader van FC-icoon Piet) en Fré van der Velde, bijgenaamd Schipper, waren bovenmodale krachten. Maar in het Westen lag het voetbalpeil nu eenmaal hoger. Dat moest worden gecompenseerd met fighting spirit en daarvoor zorgde de Engelse trainer Jeffersson, die als geïnterneerd militair tijdens de Eerste Wereldoorlog kennismaakte met het Groninger voetbal.
Maar als de vrees van voorzitter Bonsema bewaarheid wordt inzake arbiter Boekman, lijkt Velo gaandeweg aan een kansloze missie bezig. Pa Bonsema weer in het jubileumboek:
“In ’t begin van de wedstrijd ging het gelijk op maar even voor de rust maakte Otto [zijn zoon dus] een zuiver doelpunt. Gejuich bij onze jongens, maar direct groote teleurstelling, want de scheidsrechter kende het niet toe. Na informatie bij Otto bleek dat de Heer Boekman van oordeel was dat Otto den keeper gehinderd had, hetgeen absoluut het geval niet is geweest. Na de rust was er weer een doelpunt van ons, nu van Eppie; ’t Was een juweel en Otto en hij vlogen elkaar om den hals. Helaas… weer werd het geannuleerd. De Heer Boekman wilde niet zeggen waarom. Men moest de mond houden, zei hij. Natuurlijk werkte dat demoraliserend en... Feijenoord maakte twee doelpunten.”
Ommekeer
Daarmee leek de strijd beslist. Veel toeschouwers hadden het veld reeds verlaten toen Velocitas inderdaad bewees dat het aan vechtlust niet mankeerde. Linksbuiten Mulder accentueerde dat tien minuten voor tijd door 2-1 te scoren. Het Groninger gejuich deed vele weglopers snel terugkeren en zowaar, vlak voor tijd sleepte Otto Bonsema er een verlenging uit. Bonsema sr.:
“De jongens waren half gek; ze stonden in de kleedkamer te dansen en wat anders nooit gebeurde, geschiedde nu: ik schonk me een half cognacje in. De zenuwen moesten gekalmeerd worden. Ik zei tegen de jongens: ‘Even de tanden op elkaar, maar ook al verlies je, kop op, want moreel hebben wij reeds gewonnen.’”
Waarna zich in ijltempo een klein wonder voltrok. Vanaf de aftrap werd ‘Schipper’ van der Velde bereikt en hij nam de bal ineens zodanig op de slof, dat doelman Van Male volstrekt kansloos was. Scheidsrechter Boekman kon nu niets anders doen dan zijn fiat te geven aan deze goal. Het was meteen afgelopen, want het ging in de verlenging om een sudden death.
Bloemetjes buiten
Bonsema werd naar de microfoon genood en vertolkte op geheel eigen wijze de Groninger vreugde.
“En tot de jongens zei ik: ‘Jullie begrijpen niet half wat dit voort Velocitas beteekent. Wij kunnen nu voor altijd schrijven: Velocitas bekerhouder 1934-1935. Morgen moeten wij in Groningen tegen Willem II spelen, maar vanavond gaan wij eerst in Amsterdam de bloemetjes buiten zetten. Den volgende dag zijn wij gereisd naar Groningen en direct naar het veld gegaan, waar wij van de Tilburgers met 2-0 wonnen…”
Nu Velocitas ook elders in het land naam had gemaakt, keek Bonsema sr. trots terug op de enerverende finale, waarin de groenwitten zich tot ware cupfighters hadden ontpopt. Bonsema:
“Het was zelfs zóó: wilde een Westelijke ploeg ons hebben, dan konden wij eischen stellen. Waar Velocitas kwam, was veel publiek.”
Eenentachtig jaar later kan FC Groningen morgen voor de tweede keer in de Nederlandse voetbalgeschiedenis de KNVB-beker mee naar Groningen nemen. In de Euroborg is het besef gekomen dat niet de zesde of zevende plaats in de competitie de hoogst haalbare prijs is die er gewonnen kan worden, maar de Dennenappel. Immers, die kun je als tastbaar bewijs van succes in je prijzenkast zetten. En ja, sinds FC Groningen in 1971 is opgericht, ontbreekt bij het tot dusver veroverde eremetaal een échte hoofdprijs.
Een uitgebreide versie van dit artikel verscheen eerder op de Groninger sportwebsite sportinstad.nl.