‘Wij woonden op Oostmahorn, aan de binnenkant, aan het einde van het kanaal. Dat was een stroomkanaal, dat kwam van Ezumazijl. Vlakbij lag een woonschip van schippers.
Oostmahorn was vroeger een buitenpost voor de douane. In het grootste huis in het dorp woonden vroeger de douaniers. Daar woonden twee families. Wanneer er schepen van zee kwamen, moesten ze eerst aanmeren in Oostmahorn om in te klaren. Zo gingen er schepen naar Dokkum met hout, ook als deklast. Dat zie je tegenwoordig niet meer. Ook kwamen er kwamen ook schepen uit Zoutkamp met kippengrit (gemalen schelpen). De reddingboot was ook de de loodsboot. We loodsten de schepen naar binnen en weer naar buiten.
Bij Oostmahorn hadden we geen scheepswerf, zoals nu op Lauwersoog, waar nu heel goede faciliteiten zijn. Maar destijds hadden we ook wel eens een touw in de schroef, of het schip was wat aangegroeid. Goede raad is duur, dus we werkten met de natuur: met hoogwater zetten we het schip op de bank of op het strand en dan wachtten we het tij af tot het laag genoeg was. Dan kon je er omheen lopen en schilderen en teren, alles wat je maar wilde. Kostte niks.’

Hoog water

‘Vroeger werd er ook nog veel met de hand gepeild. Tegenwoordig gaat dat met satelliet, maar destijds ging er nog veel op zicht. Ergens midden in de Lauwerszee stond een baken om de diepte aan te geven. Met heel hoog water kwam het bolletje van een peilschaal soms nog net boven het water uit.
Dan kwam de veerboot van Schiermonnikoog aan op Oostmahorn en als het hoog water was dan stond de steiger onder water. Goede raad is duur, dus dan maar de passagiers op de melkkar. Zo was er ook iemand die zijn vrouw op de rug nam. Met hoog water konden we niet droog op de reddingboot komen. Daar hadden we wat op gevonden, we hadden hier op de kop van de dijk een sloep liggen en als er onraad was dan konden we daarmee naar het schip komen.'

Stormseinen

Bij sluizen en havens, zoals Oostmahorn, hadden ze vroeger stormseinen. Wilstra: ‘Je hoefde niet naar de radio te luisteren, misschien hadden ze die wel niet eens. Wanneer ze bij Oostmahorn langs voeren, dan zagen ze dat sein hangen. Dit waren dus visuele seinen van de wind en storm waarschuwingsdienst. Een rond sein, een ‘bal’, was voor windkracht zeven, maar met acht of negen of meer dan werd het een kegel. Noordwest was met de kegel naar boven, zuidwest was het met de kegel naar beneden en zo was het ook met zuidoost en zuidwest en dat was twee kegels.
De paal stond op de zeedijk bij Oostmahorn met een lichtje erin. Was de bal erin gehesen, dan betekende dat: 'Schipper let op, er is harde wind op komst'. De paal is afgebroken na de afsluiting van de Lauwerszee, ze dachten die niet meer nodig te hebben. Dat was ook zo, want de wind- en stormwaarschuwingsdienst is toen ook opgehouden. Ze hebben in Oostmahorn later wel het plan opgevat om dit geweldige mooie merkteken terug te zetten. Nu staat er een nieuwe paal op de dijk, compleet met vlag.’

Visserij en garnalenafslag

‘Bij Dokkumer Nieuwe Zijlen was de garnalenafslag. In de weekenden lagen daar de schepen. Daar werden ze ook gerepareerd. Ook werd er zondag gevierd. Heel romantisch allemaal. In de jaren zestig voeren de garnalenvissers nog uit via de oude geul, het oude Dokkumerdiep. Na de afsluiting van de Lauwerszee werd de nieuwe haven Lauwersoog.
Voor de haven van Oostmahorn langs stond bij vloed altijd een flinke stroom. Dan was het manoeuvreren om binnen te komen, al gebeurde dat wel eens met twee schepen naast elkaar.’

Lauwerszeewerken

‘Bij de aanvang van de Lauwerszee kwam veel rijshout uit de Biesbosch. Daar werden 'matten' (zinkstukken) van gemaakt. Ze werden tegen de dijk aan gelegd en daar werden dan stenen op gestort. Die werden op een steenstorter geladen. Zulke schepen waren daar speciaal voor gebouwd. Wanneer ze op hun plek waren, boven het zinkstuk, begon de deklading te trillen. Zo werden die stenen langzaam eraf getrild, over de zijkant.
Toen de Lauwerszee drooggevallen was, werden aan de zuidkant allemaal geulen gegraven. Dat deden ze ook bij de kwelderwerken buitendijks, maar dat gebeurde ook in de afgedamde Lauwerszee om zo snel mogelijk van het zoute water af te komen. Net toen de Lauwerszee afgesloten was, sloeg het de mensen in noordwest Groningen en noordoost Friesland in de bol, want ze hadden nog nooit zo dichtbij een strand meegemaakt. Ze wilden met de auto zo dicht mogelijk naar de zee toe.
Het eerste jaar dat de Lauwerszee dicht was, woonden we nog op Oostmahorn, maar er was nog geen weg naar Lauwersoog. Dus dan gingen we provisorisch met een strandreddingboot naar Lauwersoog. Het duurde wel wat langer voordat we konden varen, maar zo ging dat.

Redding

‘De grootste redding die ik meegemaakt heb met de ‘Gebroeders Luden’ op zee was een aanvaring, net boven op Schiermonnikoog, tussen twee schepen in dichte mist. Het was wonderbaarlijk dat wij ze allebei konden vinden. Dat was te danken aan onze radarinstallatie op de ‘Gebroeders Luden’, die was gloednieuw en de modernste in die tijd. Bovenin de mast zat een hoepel, dat was een radio- richtingzoeker. Als iemand op zee voor de radio sprak, dan konden wij dat signaal peilen. Vervolgens kon je op de radar afgaan waar je moest zijn. Zo hebben we die schepen gevonden. We waren precies op tijd want ze zijn allebei gezonken. Het was voor de afsluiting, omstreeks 1968. We kwamen binnen met laag water en konden amper op de ligplaats komen. We hebben 48 mensen en een hond gered. De ene helft van de mensen was Cubaans en de andere helft was Noors. Een van de Cubanen had een schilderij van Fidel Castro bij zich. Dat moest beslist mee.’

Water weg?

‘Toen we pas op Lauwersoog woonden, was er een Duits echtpaar dat uit het Roergebied kwam. Ze waren al een paar dagen op Lauwersoog en hadden al op de dijk gestaan. In de verte zagen ze Schiermonnikoog liggen; het is maar zes kilometer zo hemelsbreed. Dan denk je van, daar fiets ik even naartoe. Dus deze mensen zagen met hoogwater een hele volle zee en die dachten: “Daar gaan we even heen met ons bootje”. Zo gezegd, zo gedaan. Ze vertrokken van Lauwersoog, maar o wee, het tij was al een beetje gezakt en onderweg klonk het van “boem”. Dus raakten ze raken vast. Op zich was er niks aan de hand omdat dit bootje twee kielen had, dus hij stond perfect. Maar tegen de avond zag de vuurtorenwachter van Schiermonnikoog deze twee mensen heel zenuwachtig om de boot lopen. Hij belde ons toen op en zei: 'Jongens, jullie moeten voor de nacht eens even bij die mensen kijken want ik vertrouw het niet helemaal.' Dat konden we wel doen; het was maar net buiten de haven van Lauwersoog. Dus wij staken over met de reddingboot en zetten ons schip met de kop tegen de bank en we liepen er naartoe. De mevrouw stond voorop, de meneer stond achter in de kuip. We waren er nog lang niet bij en toen stond zij al met de handen in de lucht: 'Wo is das wasser geblieben?'. Ze hadden geen benul van het tij. De andere dag zijn we er weer naartoe gegaan met de strandboot van Schiermonnikoog en toen hebben we 150 meter lijn uitgerold en ze eraf getrokken.’

Vliegtuigongeluk

‘Toen de woonkern van Lauwersoog nog maar net opgeleverd was, gebeurde daar een vliegtuigongeluk. Wij waren er rond de middag ongeveer. Het was etenstijd en wij fietsen ’s ochtends van de woonkern naar de haven toe. Koffie en daarna nog even weer naar huis voor een half uurtje. Dan weer naar de boot en ’s avonds weer naar huis. We stonden op de dijk bij de sluis en ik hoorde een knal en toen kwam er een vliegtuig naar beneden. Twee schietstoelen, twee parachutes. Het vliegtuig is in een van de vijvers daar vlakbij de woonkern gestort. Een van de parachutisten kwam op het dak van de huizen. Die kwam zo naar beneden vallen voor de ramen langs. Een reporter van Omrop Fryslân vroeg aan een van de dames: 'Hoe vond je dat, wat dacht je?' 
Ze zei: 'Ik schrok zo. Ik dacht wel: ‘Bliksem wat hebben we hier?’ Er staat een piloot voor de deur.'
Dat hele wrak hebben ze er weggehaald; met zo’n spinhelikopter hebben ze dat opgetild uit het water en geborgen. Achter in de tuin van een van de huizen lag een stuk van de cockpit.’

In 2019 is het 50 jaar geleden dat de Lauwerszee werd afgesloten en een Lauwersmeer werd. Meer achtergrondinformatie, verhalen en aankondigingen van activiteiten binnen dit thema? Kijk dan op lauwersmeer.groningen.nl/50-jaar-lauwersmeer.