Pioniersgeest

1750

Aardappelen in de Veenkoloniën

Aardappelen, oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Amerika, werden pas in het midden van de achttiende eeuw voor het eerst geteeld in de Groninger Veenkoloniën. 

Aardappelen in de Veenkoloniën

Gerooide aardappelen, klaar voor transport. - Foto: OliBac via Flickr

Rond 1775 werd het gewas al op een groot aantal hectares verbouwd en het is bekend dat ze met grote platte schuiten werden vervoerd naar de afnemers. De consumptieaardappelen werden met dezelfde schepen die voor het turftransport waren gebruikt, vervoerd naar afnemers in de Noordduitse steden. Eerst werden ze voornamelijk gebruikt voor de consumptie, maar vanaf 1840 werd overgegaan op de teelt van de fabrieksaardappel. De grootste initiator van de aardappelmeelindustrie was Willem Albert Scholten die rond 1845 zijn industrieel imperium begon te ontwikkelen.

Fabrieksaardappelen werden in de loop van de tweede helft van de 19de eeuw een van de belangrijkste landbouwgewassen in Groningen. Honderden boeren leverden aan de fabrieken en waren daar dan ook van afhankelijk. Duizenden landarbeiders en -sters zorgden ervoor dat de aardappelen klaar kwamen te liggen voor transport.

Rooien

Voor de introductie van de landbouwmechanisatie werden aardappelen met de hand gerooid. Seizoenswerk voor mannen, vrouwen en kinderen; zeker tot aan de jaren dertig van de 20ste eeuw. Na het werk in het veen of tijdens en na de graanoogst trokken in de herfst hele gezinnen naar het aardappelveld. De kleinste kinderen werden op een beschutte plek neergelegd en de anderen pakten een korf en gingen op de knieën. En dat van 's morgens zeer vroeg tot vaak zonsondergang.

Fabrieksaardappels rooien was uitbesteed werk. Er werd gewerkt van zonsopgang tot de beoogde acht panden voor een man en zes panden voor een vrouw waren gerooid (een pand is twee rijen aardappelen van 70 meter lengte), wat dus neerkomt op 840 tot 1120 meter rooien per dag.

Aardappelen rooien in Kropswolde, ca. 1920-1935. Foto: www.beeldbangroningen.nl (818-08092)
Aardappelen rooien in Kropswolde, ca. 1920-1935. Foto: www.beeldbangroningen.nl (818-08092)