Eeuwenlang was het op de kade van de haven in Zoutkamp een drukte van belang. Hier vertrokken de vissers de Lauwerszee op en keerden ze terug met hun vangst. De meeste dorpelingen verdienden hun inkomen aan de visserij. Het was geen riant inkomen. Na het voltooien van de lagere school gingen jongens daarom  aan boord bij hun vader om het gezinsinkomen aan te vullen. Het dorp ademde visserij. Eind  jaren ’60 van de twintigste eeuw kwam hier door de afsluiting van de Lauwerszee een einde aan. Het was gedaan met de eens zo bloeiende vissersgemeenschap. Voor het dorp en haar vissers braken onzekere tijden aan. Hoe moest het verder?

Reddingssloepen

Over een eigen scheepstype heeft Zoutkamp nooit beschikt. Het gebrek aan financiële middelen noopte de vissers tot creativiteit. Vanaf de jaren ’20 van de twintigste eeuw kochten zij oude reddingssloepen op om de wateren van de Lauwerszee te bevaren. Uitgerust met visnetten en een Ford-motor bleken deze sloepen uitermate geschikt voor de dagvisserij. Na twee decennia trouwe dienst werden de sloepen geleidelijk aan vervangen door beurtschepen. Deze beurtschepen waren door de vrachtwagen overbodig geworden. De Zoutkamper vissers maakten hier dankbaar gebruik van. Het betekende een enorme stap voorwaarts. Deze schepen waren aanzienlijk groter dan de sloepen, zodat aan beide kanten van het schip garnalentuigen konden worden bevestigd.

Hard bestaan

De herinnering aan de bloeiende visserij in Zoutkamp roept onder oud-vissers nostalgische gevoelens op. Met weemoed denken zij terug aan de bedrijvigheid in hun thuishaven en de borrel in het café op zaterdagmorgen. Toch was het vissersbestaan vooral hard werken.  Afhankelijk van het tij voeren de vissers de Lauwerszee op om garnalen te vangen. Achter hun boten sleepten netten over de zeebodem . Deze zware netten moesten handmatig worden binnengehaald. Amper beschermd tegen de elementen werden de handen van de vissers getekend door het snijdende touw. De kleding bood ook geen weerstand tegen het zoute water. Wanneer de boot de thuishaven binnenvoer stonden de broeken van de vissers stijf van het zout.

Het einde van de Lauwerszee

Na de watersnood van 1953 besloot Rijkswaterstaat dat de kustlijn in Nederland aangepakt moest worden. Voor het Lauwerszeegebied zag Rijkswaterstaat twee opties: ophoging van de dijk of afsluiting van de zeearm. Tot grote teleurstelling van de vissers in Zoutkamp viel de keuze op de tweede optie. Op 23 mei 1969 werd de Lauwerszee, onder toeziend oog van  koningin Juliana en met een feestelijk ceremonieel, definitief gesloten. De vissers uit Zoutkamp deelden niet in de feestvreugde. Met de vlaggen halfstok waren zij vroeg die ochtend uitgevaren om het ceremonieel gade te slaan. Het protest haalde niets meer uit, om zeven uur ’s ochtends was de afsluiting van de Lauwerszee een feit. Begaan met het lot van de vissers bracht de koningin later die dag een bezoek aan Zoutkamp. Het bezoek viel niet in goede aarde, de vissers keerden de koningin de rug toe.

Een nieuwe start

Tijd om te berusten in hun lot hadden de Zoutkamper vissers niet, want er moest brood op de plank komen. Ze stonden voor de keuze; uitbreiden of saneren. Een aantal vissers koos voor de eerste optie en vertrok naar de nieuwe haven in Lauwersoog. Deze haven was aangelegd om onder andere de Zoutkamper vissers een alternatief te bieden nu hun thuishaven haar functie had verloren. Het betekende een enorme aanpassing voor de vissers. Hun oude schepen waren toegerust op de Lauwerszee en waren minder geschikt om de Waddenzee mee te bevaren. Daarnaast lieten de voorzieningen in de haven aanvankelijk te wensen over. Door het gebrek aan verlichting viel er geregeld een bemanningslid tussen wal en schip. Toen de burgemeester poolshoogte kwam nemen in de haven overkwam hem hetzelfde. Het laat zich raden: de verlichting was na dit incident snel geregeld.

Na de afsluiting van de Lauwerszee nam de haven van Lauwersoog de functie over van de haven van Zoutkamp. Toch is de garnalenvisserij nog altijd sterk verbonden met het dorp. Nog steeds worden de garnalen vanuit Lauwersoog naar Zoutkamp vervoerd. Ze worden verwerkt in het productiecentrum van Heiploeg, de grootste garnalenleverancier van Europa.

50 jaar afsluiting Lauwerszee

Precies 50 jaar na dato vertelt De Verhalen van Groningen het verhaal van de afsluiting van de Lauwerszee. Deze film is een productie van De Verhalen van Groningen, SPOT en Marketing Groningen in het kader van 50 jaar Lauwersmeer.

Met dank aan het Visserijmuseum Zoutkamp, Ruben Smit producties, NP Lauwersmeer, de Groninger Archieven, Tresoar en Wim Mollema.