Pioniersgeest
1944
Brinta – Een nationaal ontbijt
Voor het modewoord boomer bestond al een mooie en bovendien Nederlandstalige uitdrukking: Brinta-generatie. In de decennia meteen na de oorlog was een bord Brinta voor honderdduizenden babyboomers een vertrouwde – en soms ook verafschuwde – start van de dag. De ontbijtpap heeft Groninger roots, ondanks het feit dat sommigen in Foxhol een Engelse plaats vermoedden, en werd uit nood geboren.
Brinta reclamemateriaal. Foto Anton Tiktak, GRID, collectie Groningen
Brinta mag dan typisch Nederlands zijn, de naam is dat niet. Ze is een afkorting van Breakfast Instant Tarwe. Dat voor de benaming uit het Engels is geput, is een opmerkelijk gegeven. Het product werd tijdens de Duitse bezetting van Nederland ontwikkeld op het laboratorium van de fabriek van W.A. Scholten in Foxhol, gemeente Hoogezand. Ook dát mag opmerkelijk heten: die fabriek vervaardigde op dat moment al meer dan een eeuw lang producten louter uit aardappelzetmeel.
Het Brintahuisje, gelegen tussen Breede en Den Andel (2010). Foto D. Bolt, collectie gemeente Eemsmond
Gaar in het pak
Noodzaak maakt vaak vindingrijk. Dat moest tijdens de oorlog ook wel: de export lag stil en aan grond- en brandstoffen heerste een groot gebrek. De Scholtenfabriek was daarom vanaf 1943 druk doende met de ontwikkeling van een ontbijtproduct dat zowel voedzaam was, als ook onder alle omstandigheden gemakkelijk te bereiden. Dat werd Brinta, dat bestond uit gebroken en gekookte tarwe met daaraan toegevoegd een klein beetje zout. De bereiding was niet veel moeilijker dan het toevoegen van koude of kokende melk. ‘Gaar in het pak’ was dan ook de slogan op de doos.
De uitvinder van Brinta was Frederik André Möller, sinds 1928 werkzaam voor W.A. Scholten's Chemische Fabrieken. Geïnspireerd door het succes van een 'instant breakfast' zoals cornflakes, die Möller kende van reizen naar Amerika, werd op het laboratorium in Foxhol gewerkt aan het vervaardigen van een voedingsmiddel door middel van het fabricageprocedé van zwelstijfsel, tot dan vooral gebruikt voor het maken van halffabrikaten voor de papier- en textielindustrie. Toen dit met aardappelmeel onvoldoende lukte, kwam tarwe als alternatief in beeld. Met succes.
Bert & Bettie
De populariteit van Brinta groeide snel na de oorlog. Dat kwam niet alleen door het product zelf, maar ook omdat van de promotie veel werk werd gemaakt. Meteen na de bevrijding reden al praalwagens met reclame voor de ontbijtpap mee met bevrijdingsoptochten. Een belangrijke opgave was het afschudden van het imago van Brinta als surrogaatproduct.
In de jaren erna waren promotieteams – in Morris Minors met enorme pakken Brinta op het dak – aanwezig bij grote evenementen zoals Huishoudbeurs en Vierdaagse van Nijmegen. Een groot succes was de zesdelige kinderboekenserie over het duo Bert en Bettie Brinta, uitgegeven in 1956. Vijf uitgeknipte merknamen van de verpakking leverden één boekje op. In de jaren zeventig waren de Brinta-damtoernooien in Hoogezand een begrip.
Eén van de meest memorabele publiciteitsmomenten was juist niet georkestreerd. In 1963 stelde de jonge NOS-verslaggever Joop van Zijl aan de nog dampende Elfstedentochtwinnaar Reinier Paping de vraag: ‘En wat heeft u nu gegeten, voor u ’s morgens op weg ging?’ Papings antwoordde: ‘Och, wat lichte kost, een bord Brinta’. De dozen pap waren daarna niet aan te slepen.
Mede verantwoordelijk voor de promotie van Brinta was Kees Visscher (1930-2007), die in 1948 aan de slag ging bij Scholten en zijn loopbaan in 1990 afsloot als hoofd Sales & Promotions bij de Foxholster fabriek. Visscher is niet alleen bekend als Groningstalig schrijver, maar ook als vader van cabaretier Bert. Dat laatste gegeven doet vermoeden dat Brinta inderdaad energie geeft.
Omslag van de één van de boekjes met avonturen van Bert en Bettie Brinta. Collectie Veenkoloniaal Museum, Veendam.
Pakhuisje
De productie van Brinta vond lange tijd plaats in Foxhol. Ook nadat het Scholtenconcern in 1965 samenging met Honig en deze combinatie – na een faillissement – in 1978 werd overgenomen door AVEBE. De band tussen Groningen en Brinta en Groningen werd pas in 2006 verbroken, nadat de firma Heinz, die vijf jaar tevoren het merk had gekocht, de productie naar Nijmegen verplaatste. Tegenwoordig rollen de pakken Brinta in Utrecht van de band.
Wat in Groningen nog aan Brinta herinnert, is een wit arbeidershuisje aan N363 tussen Baflo en Warffum, ter hoogte van Breede. In de volksmond heet dit het ‘Brintahuisje’, omdat het in de jaren ’80 op de achterkant van de verpakking stond afgebeeld.
Bronnen
René Otterloo, Brinta. Niemand de deur uit zonder.... De geschiedenis van het populairste graanontbijt van Nederland (Groningen 2005).
Hendrik Hachmer, ‘Circus Brintini. 55 Jaar Brinta productie en promotie’, Veenkoloniale Volksalmanak (2003) 104-112.
Kees Visscher, ‘Brinta, gaar in de pak’, Veenkoloniale Volksalmanak (2003) 113-120.
Advertentie voor Brinta uit 1948.