Verdediging

In 1944 werd, zoals vorige maand in deze rubriek beschreven, een groot gedeelte van het Eemsdeltagebied onder water gezet om de bevrijders de weg te versperren. Maar dat hield de geallieerden niet tegen. Zij gingen eromheen en kwamen vanaf de stad via Ten Boer en Ten Post naar Loppersum. Behalve water hadden de Duitsers nog een ander, veel geduchter, verdedigingswapen. In oorlogstijd hadden zij langs de gehele kust, vanaf de noordpunt van Noorwegen tot de Frans-Spaanse grens bunkers, radarposten en afweergeschut gebouwd om het vaste land te beschermen tegen aanvallen vanuit de lucht en vanaf de Noordzee en de Atlantische Oceaan: de ‘Atlantikwall’. Overal, ook in en rond Delfzijl en langs de Eemsmonding, zijn hiervan nog steeds de resten van betonnen kolossen te vinden. Maar de Canadezen lieten zich bij het innemen van de laatste provincie van het land niet meer tegenhouden.

Bevrijding nadert

Vanuit Loppersum zag en hoorde men de bevrijding naderen. Op 14 april 1945 was vanuit dit dorp een rode gloed boven de stad Groningen te zien. Er werd hevig gevochten en het hart van Groningen stond in lichterlaaie. De Slag om Groningen vond plaats van 13 tot 16 april en bleek voor de Canadezen één van de zwaarste stadsgevechten die zij hebben gevoerd tijdens hun opmars. De rode gloed en de rookwolken van de brandende stad waren tot in de verre omtrek te zien. Maar hoewel deze slag de bevrijding van de rest van de provincie aankondigde, gaven de Duisters zich niet zomaar gewonnen. De bevrijding van Loppersum ging in twee etappes: de laatste veroorzaakte nog behoorlijke schade en kostte mensenlevens.

'Eerst mijn fiets terug'

In eerste instantie leek het erop dat de bezetters zich zonder slag of stoot zouden overgeven. Want op 17 april 1945 vluchtten de Duitse soldaten het dorp uit. Bij gebrek aan voertuigen namen zij fietsen in beslag om daarop naar Delfzijl te vluchten. In de loop van de oorlog hadden zij namelijk zichzelf het recht gegeven om fietsen te vorderen en zich deze toe te eigenen. Nog lang na de oorlog werd bij onderhandelingen of gesprekken met Duitsers geroepen: ‘Eerst mijn fiets terug!’

Daarom reden de meeste Nederlanders op oude karretjes rond. De goede fietsen stonden goed opgeborgen buiten het zicht van de bezetters. Maar ook die kwamen zelfs op het laatst nog in handen van de Duitse soldaten. Hoe en of dat goed voor één van hen uitpakte, is te lezen in een van de verhalen in Opgroeien in de oorlog.

Halte Ten Post

Na de slag om Groningen stootten de Canadezen door naar het noorden en op 17 april hadden zij eerst Ten Boer en daarna Ten Post bevrijd. De Lopsters verwachtten dat ook hun dorp diezelfde dag bevrijd zou worden, maar de Canadezen hielden halt in Ten Boer. Daar werd al feest gevierd. Dus liep Loppersum uit om de bevrijding van de halteplaatsen mee te vieren. De volgende dag zouden zij wel aan de beurt zijn, dachten zij.

Maar dat viel tegen. De Duitsers kwamen terug en op 18 april was Loppersum weer bezet gebied. Er moest toch om het dorp gevochten worden. De Canadezen rukten op 20 april vanaf twee kanten op om Loppersum in te nemen. Dat de brug over de Wijmers inderhaast was opgeblazen, hinderde hen niet, want één groep trok ten noorden Loppersum om het dorp heen en de andere trok vanuit Stedum en Winneweer, onder dekking van de slootkanten, door de landerijen naar Loppersum. Maar vanuit Delfzijl, waar de soldaten opdracht hadden gekregen zo lang mogelijk weerstand te bieden, werd geschoten. Daar hadden de Duitsers het geschut landinwaarts gekeerd en boden zij hulp aan hun collega’s in Loppersum. Dat mocht niet baten.

Bevrijd

Er is nog een felle strijd gevoerd. Boerderijen en huizen werden beschadigd of gingen in vlammen op. Granaten die in het dorp terechtkwamen maakten ook slachtoffers onder de bewoners. Een verhaal van iemand die zijn beide ouders en een broertje verloor, is ook opgenomen in Opgroeien in de oorlog.

Op 20 april bliezen de Duitsers definitief de aftocht en trokken zij zich terug naar Delfzijl. Daar was de strijd nog lang niet gestreden. De Eemsmonding, met Emden aan de overkant, was een belangrijk strategisch punt, dat koste wat het koste bezet moest blijven. Maar na de heftige Slag om Delfzijl, die van 23 april tot 2 mei duurde en nog vele mensenlevens eiste, moesten de bezetters toch wijken. Ons land was eindelijk helemaal bevrijd.

Het boek Opgroeien in de oorlog: Jonge ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog in Loppersum van Els Zwerver is vanaf 20 april, de bevrijdingsdag van Loppersum, verkrijgbaar in 'De oude slagerij', de geschiedeniswinkel van de Historische Vereniging aan de Hogestraat 19 in Loppersum. Ook online is het boek te bestellen via www.hvloppersum.nl.