In 1918 zwiepte de Spaanse griep over de wereld. De 'windvlaag des doods' woei ook door Westerwolde en trof onder meer het huishouden van de familie Post uit Vlagtwedde. Vader en moeder overleden kort na elkaar. Zij lieten drie kinderen achter: de 11-jarige Lammert, de 10-jarige Anna en de drie weken oude Hendrik, geboren op 30 september 1918.

Van Amerika naar Europa

In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, lag de oorsprong van de Spaanse griep in Kansas, in de Verenigde Staten. Het werd de Spaanse griep genoemd omdat Spaanse kranten er voor het eerst over berichtten. De Spaanse griep brak uit tijdens de Eerste Wereldoorlog en in Spanje heerste geen oorlogscensuur bij de media.

Het zouden de Amerikaanse manschappen zijn geweest die het virus vanuit de Verenigde Staten naar Europa overbrachten. De overvolle loopgraven en kazernes zorgden ervoor dat het virus zich snel kon verspreiden onder de uitgeputte troepen. Ook na de oorlog bleef de Spaanse griep om zich heen grijpen. De soldaten die naar huis keerden namen het virus met zich mee. In een moegestreden wereld die op moet krabbelen na een verwoestende oorlog, was er maar weinig wat een pandemie tegen kon houden. Medische voorzieningen en wetenschappelijke kennis ontbraken.

Spaanse griep in Groningen

Tussen 1918 en 1920 zorgde de Spaanse griep wereldwijd voor 500 miljoen zieken en eiste 20 tot 100 miljoen doden. Ter vergelijking: de beide wereldoorlogen kostten aan respectievelijk 17 en 60 miljoen mensen het leven. Een groot deel van de slachtoffers overleed binnen 24 uur na de eerste symptomen en opmerkelijk is dat de pandemie voornamelijk jongvolwassenen trof. Nadat er immuniteit was ontstaan onder de bevolking, verdween het virus.

Op 18 juli 1918 berichtte Het Volk: 'Ook te Winschoten, te Oude Pekela en te Vlagtwedde en in tal van kleine dorpen in de provincie Groningen komt de Spaansche ziekte voor'. Dat klopte. In Oost-Groningen stierf volgens het Nieuwsblad van het Noorden 1 op de 100 inwoners. In Oude Pekela stierf onder meer huisarts en burgemeester Roelof van Wering aan het virus. En in Vlagtwedde stierven de ouders van Lammert, Anna en de kleine Hendrik Post.

'Ik ben waarschijnlijk uw broer'

'Zeer geachte mevrouw, het is niet zonder enige schroom, dat ik deze brief schrijf, maar mag ik me even voorstellen? Ik ben waarschijnlijk Uw broer […] Herinnert zich nog dat U, als meisje van 10, samen met Uw 11-jarig broertje over de wieg van uw tweede broertje Hendrik boog? En dat u dat van de directrice van het kindertehuis waarin was opgenomen, nooit doen mocht; waarop beiden dan weer huilend wegginggen? Dat zelfde broertje is nu 40 jaar, getrouwd, en vader van drie kinderen. Ik zou graag mijn eigen familieleden willen zien.'

Dat schreef Hendrik Keur op 28 december 1958 naar zijn zus Anna Spiekman-Post. Hij voegde drie foto's bij de brief. Vier dagen later sloten Anna en Lammert hem in hun armen. Broer Lammert woonde bij Anna en haar familie in aan de Tulpstraat in Den Helder. Een paar dagen daarvoor hadden Hendrik en zijn vrouw nog een film gezien, vertelde hij aan Het Parool, waarin van elkaar gescheiden kinderen elkaar terugvonden. 'Dat kan alleen in een film', hadden ze tegen elkaar gezegd. Niets bleek minder waar.

Kleine Henkie

Nadat hun ouders in Vlagtwedde aan de Spaanse griep waren overleden, waren Lammert, Anna en Hendrik opgenomen in een kindertehuis te Nieuw-Amsterdam. Dat tehuis werd geleid door het echtpaar Keur. Door de Spaanse griep groeide het aantal weeskinderen, maar het tehuis was niet erg groot. Lammert en Anna werden daarom datzelfde jaar nog overgeplaatst naar een kindertehuis in Den Helder. Het echtpaar Keur besloot 'kleine Henkie', de baby, te adopteren. In 1927 veranderde zijn achternaam van Post naar Keur. Zijn pleegouders hebben hem nooit iets verteld over de adoptie of over het bestaan van een broer en zus.

Uiteindelijk hoorde Hendrik Keur via familieleden van zijn pleegvader over zijn afkomst. Hij woonde toen in Edam, was echtgenoot en vader en werkte bij de Amsterdamse Draad- en Kabelfabriek. Hij stapte naar de echtgenote van de gereformeerde predikant te Edam, die jaren op een gemeentesecretarie had gewerkt. Zij wilde hem graag helpen zijn familie te vinden, en dat lukte haar. Het Parool schreef over de ontmoeting tussen Hendrik en Anna: 'Herkennen deden ze elkaar niet. Maar toen hij zijn naam had genoemd vlogen beiden elkaar om de hals. Er rolden tranen; ook toen Lammert 's avonds thuiskwam en na veertig jaar zijn broer terugzag.'

Dit artikel verscheen in mei 2020 in de Ter Apeler Courant en Kanaalstreek.

Bronnen

Auteur onbekend. 'Film wordt werkelijkheid: man vindt na veertig jaar zus en broer terug'. De Volkskrant, 08-01-1959.
Auteur onbekend. ''Mevrouw, ik ben uw broer…' Helderse vrouw ziet na ruim 40 jaar haar broer weer terug'. Overijsselsch dagblad, 08-01-1959.
Auteur onbekend. 'Spaansche ziekte'. Het volk: dagblad voor de arbeiderspartij, 18-07-1918.
Auteur onbekend. ''Waarschijnlijk ben ik uw broer': onroerend weerzien na veertig jaar'. Het Parool, 07-01-1959.
Stolk, C. 'De Spaanse griep en een onbekende Serviër'. De Verhalen van Groningen