Pioniersgeest

1946

Fré Meis: Stakingsleider kleinzoon van een schoorsteenveger

Vakbondsman en politicus Fré Meis werd in 1921 in Oude Pekela geboren. Zijn vader werkte bij strokartonfabriek Ceres en zijn opa was schoorsteenveger. Aan de hand van verschillende foto's tekent zich een familiegeschiedenis af.

Helemaal links op deze foto staat Anna Kaldijk. Toen ze Wolter Meis (de grootvader van Fré) leerde kennen was ze nog een dienstmeid. Wolter verdiende zijn geld als dagloner, meestal als schoorsteenveger. Ze trouwden in 1892 in Oude Pekela en gingen wonen in Bronsveen, vlakbij Oude Pekela. Als snel breidde het gezin zich uit en ze kregen in totaal vijf jongens krijgen en drie meisjes. Rond 1910 poseerden ze met bijna het hele gezin voor hun huis. Van links naar rechts staat achteraan moeder Anna, daarnaast Elizabeth, vader Wolter en zoon Michiel. Vooraan staan de jongste zoon Jan Jakob, de twee jaar oudere Jan, dochter Maria Catharina en zoon Wolter jr. Oudste zoon Marten was op het moment dat de foto werd genomen waarschijnlijk niet thuis, hij staat niet op de foto. Dochter Anna, die in 1906 geboren was, werd maar vier weken oud. Eén van de zoons van Wolter en Anna, zoon Michiel, die op de foto naast zijn vader staat, zou later een baantje als stoker krijgen op strokartonfabriek Ceres in Oude Pekela.

Het gezin van Michiel Meis en Trientje Bruintjes.
Het gezin van Michiel Meis en Trientje Bruintjes.

Het gezin Meis

Toen Michiel Meis 21 jaar was, trouwde hij met de negentienjarige Trientje Bruintjes die geboren was in Leek. Ze gingen wonen aan de Wedderweg in Oude Pekela. Samen kregen ze acht kinderen, zes meisjes en twee jongens. De kinderen kregen allemaal echte familienamen; Frederik, Wolter, Wolterdina, Antje, Anna, Elizabeth en Trientje. Toen de kleine Frederika zes jaar was, kreeg ze de ziekte kroep, nu beter bekend als difterie. Iets dat misschien eerst leek op een zware griep, bleek een dodelijke ziekte. Frederika werd overgebracht naar het Algemeen Ziekenhuis in Groningen, maar overleed daar in januari 1935. 

Als stoker bij de strokartonfabriek de Ceres was vader Michiel Meis in staat zijn gezin te onderhouden. Wolter en Frederik zouden al jong bijspringen door samen aan de slag te gaan als schoorsteenveger bij de grote boerderijen in de buurt. 

Fré Dientje en Wolter Meis op de schoolfoto.  - Foto: privéarchief Michiel Meis jr.
Fré Dientje en Wolter Meis op de schoolfoto. - Foto: privéarchief Michiel Meis jr.

Schoolfoto

Wolterdina, Frederik en Wolter Meis kregen alledrie les van meester Adams op de lagere school in Oude Pekela.Toen er in 1933 een schoolfoto gemaakt werd, zorgden Fré en Wolter ervoor dat ze achteraan kwamen te staan. In het midden tegen de muur geleund, keken ze recht vooruit naar de man achter de camera. Wolter is de vijfde van links op de achterste rij en naast hem staat Fré. Rechts voor Fré staat ook hun zus, Wolterdina, ook wel Dientje genoemd. Het zou het laatste schooljaar van Fré Meis zijn, vanaf 1934 moest hij meehelpen de kost te verdienen. Hij ging aan de slag als landarbeider, op een steenfabriek en een strokartonfabriek en als losser op schepen. Vaak deed hij dit samen met zijn broer Wolter. 

Stoer en trots

In 1938 poseerden Fré en Wolter Meis strak in het pak naast elkaar, voor een kippenren. Stoer en trots kijken ze beiden de camera in. De broers Frederik en Wolter Meis werden allebei geboren in Oude Pekela, waar hun vader Michiel werkte bij strokartonfabriek Ceres. Als jonge jonges gingen in Oude Pekela naar de Openbare lagere basisschool en speelden bij voetbalvereniging Pekelder Boys. Omdat ze zelf later eigenlijk niet in de strokartonfabrieken wilden werken gingen ze samen aan de slag als schoorsteenvegers bij de grote boerderijen in de buurt. Het geld dat ze verdienden moest thuis ingeleverd worden als kostgeld. Wanneer ze een extraatje verdienden, verstopten de broers dit in de lantaarn van hun fiets. En héél soms, als Fré dan ’s ochtends bij zijn fiets kwam, was zijn lantaarn leeg. Dan was Wolter naar een feestje geweest en had nét iets meer geld nodig gehad dan wat in zijn eigen lantaarn verstopt zat.

Fré Meis trouwde in 1943 met Christina Bakker. In mei 1944 werd hij opgepakt door de Duitsers en overgebracht naar het eiland Borkum. Zijn broer Wolter werd tewerkgesteld in Berlijn. Toen de stad door de Engelsen werd gebombardeerd met fosforbommen liep Wolter een vergiftiging op. Hij kreeg toestemming terug te gaan naar Oude Pekela, maar overleed daar aan de vergiftiging.Omringd door zijn familie in Oude Pekela, overleed Wolter in 1944 op twintigjarige leeftijd aan zijn vergiftiging. Opnieuw moesten Michiel en Trientje Meis een kind begraven. Michiel zelf overleed nog geen 10 jaar later, Trientje overleed op 1 november 1980. 

Vakbondsman

Direct na de Tweede Wereldoorlog sloot Fré Meis zich aan bij de Communistische Partij van Nederland (CPN). Vanaf 1946 was hij voor de CPN gemeenteraadslid in Winschoten. Later zat hij voor de CPN in de gemeenteraad van de gemeente Groningen, de Provinciale Staten van de provincie Groningen en in de Tweede Kamer.

In 1969 spreekt stakingsleider Fré Meis een bomvol plein aan de Wedderweg in Oude Pekela toe. De stakers zijn allemaal werkzaam in de strokartonindustrie en leggen maandenland iedere maandag het werk neer. Ze eisen een loonsverhoging en hebben Meis gevraagd de stakingen te leiden. Meis is een bekende naam geworden op dat gebied, hij leidde eerder ook stakingen in Rotterdam en Amsterdam. In 1969 wordt hij daarom gevraagd zich te buigen over de lage lonen en de dreiging van sluiting van verschillende fabrieken. Met zijn rol als strokartonstakingsleider werd Meis landelijk bekend en bij fabrieksbazen zelfs berucht. Er werd wel gesproken van het ‘Meis-effect’. Zodra fabrieksbazen hoorden dat hij de staking zou leiden, werden de eisen al ingewilligd. Ook wist Meis met zijn optreden de nijpende situatie in Oost-Groningen flink op de kaart te zetten in de landelijke politiek. Ook in Oost-Groningen kon hij een deel van de werkgelegenheid redden.

De reden van zijn succes in Oost-Groningen wordt toegeschreven aan zijn karakter en manier van optreden. Zijn duidelijke ferme taal, zijn robuuste optreden en zijn vastberadenheid zorgden ervoor dat de stakers achter hem bleven staan. In Oude Pekela wordt nog steeds met dankbaarheid aan Meis' inzet voor het gebied gedacht. In 2002 werd die dankbaarheid tastbaar gemaakt door de onthulling van een standbeeld van Fré Meis aan de Wedderweg in Oude Pekela. De straat waar hij eens in 1921 geboren is, herinnert nu aan zijn optreden op het plein in 1969.