Pioniersgeest , Groningen Stad

1959

Het peerd van Ome Loeks

In 1959 plaatst de gemeente Groningen een nieuw beeld voor het hoofdstation. Het liedje over het peerd van Ome Loeks is al ouder, maar na de plaatsing van het beeld wordt dit paard pas echt een bekend symbool voor alle Groningers. 

Het peerd van Ome Loeks

Peerd van Ome Loeks op het moderne stationsplein. - Foto: Wout via Flickr

Het is nog de vraag wat er eerder was: het lied of het paard. Het lied wordt vanaf ongeveer 1900 in Groningen gezongen en is een vertaling van een ouder duits studentenliedje. Waarschijnlijk is het lied ouder dan het dode paard. Het lijkt er op, dat telkens als er paard doodging, dat van een man was die Lukas (Loeks) heette, het lied weer bekender werd in Groningen. Er zijn in de loop der tijd zeker drie Loeksen aangewezen als dé Ome Loeks. De meest bekende is Lukas van Hemmen, pikeur en eigenaar van café met stalhouderij 'de Slingerij' aan de A-weg. Zijn paard Appelon stief plotseling in het begin van de 20e eeuw. 

Standbeeld

Al in 1952 doet de heer Steeman het voorstel om het paard van ome Loeks te gebruiken voor souvenirs. Getuige zijn briefpapier had hij al een ontwerp!
In 1955 gaan B&W van Groningen akkoord met het voorstel van de Raad voor de Kunst om Jan de Baat een beeld van het paard te laten maken 'mits het geheel op geestige wijze wordt uitgevoerd'. 
In de jaren daarna volgt discussie over het beeld, over de kunstenaar, over de plaats, de gemeente moet uitgaven beperken en de gemeenteraad vreest bij de bespreking van het voorstel in 1957 het slachtoffer te worden van een grap.

Maar in 1959 is het dan toch zover: het beeld is klaar en de leden van de gemeentelijke kunstraad oordelen positief. Eén van hen, W. Jos de Gruyter, directeur van het Groninger Museum, verklaart dat het beeld hem is meegevallen. Hij hoopt, dat 'alle Groningers genoeg zin voor humor en zelfironie kunnen opbrengen om dit oude liedje te genieten en genoeg begrip voor moderne kunst om het beeld te waarderen'.

Feest is ongepast

In augustus 1959 krijgt t Peerd zijn plaats voor het hoofdstation. Een feestelijke onthulling komt er niet, 'omdat het college dat als ongepast beschouwde, waar het dier blijkens het befaamde lied op zo tragische wijze aan zijn eind gekomen is', aldus wethouder mevrouw Aarsen-Janssen tijdens een raadsvergadering. Maar het is een mythe, dat het beeld in de nacht geplaatst zou zijn. 

Gezond

De kunstcommissie wilde een paard dat er gezond uitzag, zodat het beeld geen smet zou werpen op de Groninger liefde voor paarden. Dit beeld ziet er niet uit of het voedsel te kort komt en zwaait lustig met zijn staart. 

Peerd in de krant

Het beeld wordt een bekend symbool voor Groningen. Krantenkoppen berichten regelmatig over de lotgevallen van het paard: 'raadslid meldt ziekte Peerd van Ome Loeks, Peerd van ome Loeks en Us Mem; een LAT-relatie', t peerd moet een eindje opschuiven' en tenslotte: 't Peerd gaat uit logeren'. Deze laatste kop stamt uit de tijd van de grootscheepse herinrichting van het plein voor het station. Ook tijdens dat verblijf bij een betonrenovatiebedrijf was er nog een bijna-ongeluk. Maar sinds 7 juni 2007 staat het paard weer op het Stationsplein, al is het zonder gras.

Peerd van Ome Loeks op het moderne stationsplein. - Foto: Wout via Flickr
Peerd van Ome Loeks op het moderne stationsplein. - Foto: Wout via Flickr