Groningen Stad
1919
Jantina Tammes (1871 – 1947): Vrouwelijke Hoogleraar
In 1919 had de Rijksuniversiteit Groningen de eer om opnieuw een ‘eerste vrouw’ te mogen verwelkomen. Jantine Tammes werd de eerste hoogleraar van Groningen, en de tweede van Nederland. Ondanks dat ze niet de juiste vooropleiding had genoten, bracht haar passie voor de wetenschap haar heel ver.
Tammes' geboortehuis aan de Peperstraat, de voormalige chocoladefabriek van haar vader. Foto: Sanne Meijer
Jantina (Tine) Tammes werd op 23 juni 1871 geboren aan de Peperstraat 15-17 in Groningen, als een dochter van een chocoladefabrikant. Ze groeide op in een middenklassegezin. Na het overlijden van haar ouders namen haar broer en haar neef de firma B.G. Tammes over. In 1883 ging Tammes naar de de middelbare meisjesschool in de Hofstraat en deed daar het gymnasium. Ze ging privélessen volgen in wis-, natuur-, en scheikunde. De directeur van de Rijks hogere burgerschool vertelde dat hij nooit een leerling had gekend met een grotere ‘dorst naar weten’.
Één van elf studentes
Een diploma gaf Tammes echter geen toegang tot academische examens van de Rijksuniversiteit Groningen. Wel mocht ze colleges en practica volgen. Ze schreef zich in 1890 in. Op dat moment was Tammes één van elf vrouwelijke studentes. In 1896 richtte Tammes samen met twee medestudentes een wandelclub op, genaamd ‘Pluvia’. Deze club groeide uit tot de eerste vereniging voor vrouwelijke studentes en kreeg in 1912 de naam Magna Pete. De club fuseerde later met de studentenvereniging Vindicat.
Het begin van een wetenschappelijke carrière
Vanaf 1894 werkte Tammes als docente natuur- en scheikunde aan haar vroegere meisjesschool. In 1897 werd ze door de Rijksuniversiteit Groningen uitgenodigd om professor Jan Willem Moll te assisteren in zijn functie als hoogleraar plantkunde. Ook fungeerde ze eventjes als assistent van Hugo de Vries, die zich in Amsterdam bezig hield met genetica en evolutie. Dit was het begin van haar wetenschappelijke carrière.
Jantina Tammes. Bron: Collectie Universiteitsmuseum, Groningen
Hoogleraar
Tammes schreef talloze wetenschappelijke publicaties. Deze gingen voornamelijk over vlas, een landbouwgewas in Groningen. Met haar werk Der Flachsstengel: Eine statistisch-anatomische Monographie, dat ze in 1907 schreef en geïnspireerd was op de theorieën van J.C. Kapteyn, verwierf ze internationale bekendheid. In 1911 kreeg Tammes een eredoctoraat van de Rijksuniversiteit en in 1919 werd ze benoemd tot bijzonder hoogleraar in de erfelijkheidsleer. Deze functie zou echter erg slecht betalen. Tammes stond bekend als een vriendelijk, maar voornamelijk bescheiden vrouw. In 1937 besloot Tammes dat ze meer tijd wilde besteden aan onderzoek en trad daarom af als hoogleraar.
In 1947 overleed Tammes en werd begraven op het Esserveld. In 2001 is de Jantina Tammes leerstoel voor genderstudies ingesteld door de Rijksuniversiteit Groningen.