Thuis in Groningen
Kastanje, eik, linde: Groninger Oranjebomen
Ter gelegenheid van de kroning van Willem-Alexander in 2013 werden in alle gemeenten ‘koningslindes’ geplant. Het planten van bomen om bijzondere gebeurtenissen met betrekking tot het koningshuis te markeren, is een traditie die op het eind van de negentiende eeuw wortel schoot.
De Klaas de Vriesschool aan de Noorderstraat in Sappemeer, met rechts de inmiddels verdwenen Wilhelminaboom.
Bordje bij de koningslinde op het Martinikerkhof in Groningen. Foto eigen collectie.
‘Oranjebomen’ zijn ook door heel Groningen te vinden: Wilhelminabomen, Julianabomen, Beatrixbomen, Willem-Alexanderbomen en Amaliabomen – al dan niet vergezeld van een hekje of bordje, soms onder de grond een oorkonde in een fles. Maar de aloude wijsheid ‘Boompje groot, plantertje dood’ betekent tezelfdertijd dat veel ooit feestelijk aangeplante bomen inmiddels weer zijn gekapt, onwetend van de betekenis. Daarnaast hebben veel oudere bomen door ziekte het loodje gelegd.
Geurend loover, zonnelach
Tot de oudste Oranjebomen behoren die gewijd aan koningin Wilhelmina. Een Wilhelminaboom stond en staat in Vlagtwedde, aangeplant ter gelegenheid van de troonsbestijging in 1898. De oorspronkelijke boom, een kastanje, werd in maart 1945 zodanig toegetakeld door Landwachters dat ze omgehakt moest worden. De huidige Wilhelminaboom – uit 2015 – is inmiddels al de vierde: voorgangers werden gepoot in mei 1945 en in 2004.
Een Wilhelminaboom bevond zich ook bij de Oosterschool (later Klaas de Vriesschool) in Sappemeer. Deze eik werd eveneens geplant in 1898, als een ‘fiere getuigenis van de liefde der ingezetenen van Sappemeer voor het Huis van Oranje’. De boom hield het tot ver in de twintigste eeuw uit. Uit de bewaard gebleven feestbundel weten we wat er indertijd gezongen werd bij het planten:
‘Wees begroet met jubeltonen,
Wees gezegend groote dag.
Komt ons heerlijk Feest nu kronen,
Geurend loover, zonnelach!’
De Wilhelminaboom in Vlagtwedde. Collectie Historische Vereniging Westerwolde.
Een curieus geval deed zich voor in Muntendam, rond de in 1898 geplante Wilhelminalinde. Dit boompje sloeg niet aan, waarna besloten werd om binnen het sierhekje een tweede linde te poten. Het eerste boompje bleef echter tegen de verwachting in leven, waardoor de ruimte binnen het hekje in 1900 al te krap was geworden. De burgemeester liet daarom één van de bomen verplaatsen naar elders. Een van de wethouders – kennelijk geen grote vriend van de burgervader – was het niet eens met gemaakte keuze en liet de andere boom verpoten, zodat er aan de Middenweg enige tijd een prachtig maar boomloos Wilhelminahek stond …
Niet dik bezaaid
Groningen lijkt niet dik bezaaid met Oranjebomen vergeleken met bijvoorbeeld de buurprovincie Drenthe. Of dat iets zegt over de gevoelens van Groningers omtrent de Oranjes, of juist aangaande bomen, behoeft nader onderzoek. Overigens sneuvelde de eerste koningslinde in de provincie al in het voorjaar van 2014. In juni van dat jaar stond in Bedum als resultaat van vandalisme een wat sneu, versplinterd stompje.
Bronnen
‘Kastanje maakt dorp compleet’, Dagblad van het Noorden, 12 november 2015.
‘Tachtig jaar geleden planten Wilhelminaboom Sappemeer groot feest’, Nieuwsblad van het Noorden, 5 april 1978.
‘Over koningsbomen, kroningslinden en kroningsbomen’: http://www.boomzorg.nl/upload/artikelen/bz113koningsbomen.pdf