Kermissen trekken altijd veel publiek en duren in de regel meerdere dagen. Die in Tilburg is een van de grootste in Nederland en zelfs van Europa. Honderdduizenden belangstellenden vermaken zich er met schiettent, draaimolen, suikerspin, zuurstok, botsauto, spookhuis en apparatuur waarmee iets valt te winnen. Kermissen worden bijna altijd georganiseerd in samenhang met andere evenementen in een stad of dorp. Bijvoorbeeld met (jaar)markten, winkelweken, processies, herdenkings- en wijdingsdagen of sportieve aangelegenheden. Exploitanten komen, vanwege het sensationele gevoel bij het publiek, met steeds nieuwere en meer spectaculaire attracties. Sommige met een kostprijs van wel meer dan een miljoen euro. De pret is door de huidige, wereldwijde pandemie echter verstomd en veel eigenaren van kermisattributen dreigen dit seizoen failliet te gaan.

Onrust

In Hoogezand, in diverse omringende gemeenten en ook elders in Nederland waren kermissen in het eerste kwart van de 20^e eeuw, zo rond 1915, gedurende enkele jaren verboden. Oorzaak was geveinsde onrust bij de betrokken gemeentebesturen. Vergunningen bleven, tot grote frustratie van de exploitanten, in de kaartenbakken liggen. Kermissen die enkele jaren eerder waren gehouden, hadden namelijk een ongunstig verloop gekend. Dronkenschap, vechtpartijen, baldadigheid, diefstallen, schending van de openbare zedelijkheid, andere vormen van criminaliteit en zelfs aanrandingen hadden zich regelmatig voorgedaan.

In die tijd moesten arbeiders hard en langdurige werken. Een kermis was een aangename tijd van verpozing waar met name veel werkvolk naar toe leefde. Velen namen het tijdens zo’n feestweek dan ook niet al te nauw met de heersende normen en waarden en deden, vaak onder invloed van sterke drank, de gekste en stoutste dingen. Veel huishoudens zaten na afloop met een lege portemonnee en het schoolverzuim had tijdens de festiviteiten hoogtij gevierd. Dat deed veel ingezetenen de wenkbrauwen fronsen. Niet alleen bij de gemeentebesturen, maar ook bij de gegoede burgerij die zich aan kermissen begon te ergeren. Hoogezand greep derhalve in en verbood de kermis. Pas in 1922 werd in Hoogezand weer een vergunning voor een kermis afgegeven.

Passende vermakelijkheden

Het was nog een hele toer om toestemming voor een nieuwe kermis te krijgen. Het evenement stond op het programma toen de plaatselijke Sportcommissie een zangdemonstratie en een sportbeoefening voor kinderen organiseerde. De commissie wilde beide vergezeld doen gaan van passende kermisvermakelijkheden. Gehoopt werd op een volksfeest waar achteraf iedereen tevreden over kon zijn. Het verzoek voor de vermakelijkheden stuitte echter op hevig verzet in de gemeenteraad. De felste kritiek wed geuit door het raadslid Wedeven. Hij begreep niet hoe de commissie kon denken aan dergelijke festiviteiten. ‘In deze tijd van malaise [de werkloosheid was destijds groot en veel bedrijven stonden er slecht voor] kunnen wij ons deze weelde niet veroorloven’. En verder: ‘De hoge staangelden voor de exploitanten mogen niet het motief zijn om een kermis te houden. We moeten streven naar veredeling van onze volksfeesten en we moeten onze burgers niet in verzoeking brengen hun geld uit te geven voor dit nietswaardig gedoe’. Met zes tegen vier stemmen werd uiteindelijk toch een vergunning verleend en zang, sport en kermis verliepen zonder noemenswaardige incidenten.

Historie

Kermissen zijn al eeuwen oud. Het woord kermis vormt een verbastering van kerk-misse. Op zo’n dag van kerk-misse stroomde het volk van een stad of dorp samen om een patroonheilige te vereren en om zich te vermaken. In stedelijke gebieden verloor de kermis later zijn band met het religieuze feest dat eraan ten grondslag lag. In nog maar enkele dorpen in Nederland gaan beide nog hand in hand en gaat er soms op een van de kermisdagen een processie uit. De eerste kermis in Nederland werd gehouden in Wijk bij Duurstede op 26 juni 1023. Op deze dag werd daar de Sint Maartenskerk ingewijd. Niet veel later werd ook in Utrecht een kermis gehouden. Vanwege de populariteit breidde het fenomeen zich spoedig regionaal en uit ook landelijk uit.

Exploitanten

Tot begin 1900 kwamen kermisexploitanten in de regel niet verder dan hun eigen provincie. De wegen waren te slecht om lange reizen te kunnen maken. De meeste attracties werden met paard en wagen vervoerd. De grotere gingen per schip en moesten bij aankomst vaak nog worden overgeladen op karren om het kermisterrein te kunnen bereiken.

Tegenwoordig beschikken de eigenaren, die door heel Europa reizen, over de meest geavanceerde apparatuur. Na de opbouw moeten ze worden gekeurd op veiligheid. Ongelukken vinden niet vaak meer plaats. Vandaag de dag is de kermis een algemeen geaccepteerd evenement waar jong en oud uit alle lagen van de bevolking zich vermaken. Typische kermisexcessen zijn er nog amper.