Egypteneinde

In en rond de plaats Veendam bevinden zich onder anderen de volgende dorpen en streken: Langeleegte, Duurkenakker en Egypteneinde. Meest opvallend is de naam Egypteneinde. Het is een streek aan de noordkant van Veendam, richting Meeden. In vroeger tijden eindigde hier een kanaal. De bewoners die daar verbleven waren zigeuners, ook wel Roma genoemd. Het Engelse woord voor zigeuner is gypsy. Dit woord verbasterde in het Nederlands tot Egypte. Omdat ze aan het einde van een kanaal woonden kreeg deze streek de naam Egypteneinde.

Langeleegte

Langeleegte is nog steeds een echt Veendammer begrip. Het voetbalstadion van de vroegere professionele club heet zo, evenals een plaatselijke buurtvereniging. Beide zijn genoemd naar een streek, die in het Nederlands feitelijk Langelaagte had moet heten, omdat betrokken wegen en woningen op een laaggelegen stuk grond werden gebouwd. Laag is in het Gronings leeg. Langeleegte - voetbalverslaggevers uit de Randstad deden vaak wat lacherig over de naam - heeft dus niets met het Nederlandse leeg (niets te zien) te maken.

Duurkenakker

Duurkenakker ligt even ten noorden van de doorgaande weg tussen Muntendam en Meeden. Het A.G. Wildervankkanaal en de N33 hebben het buurtschap in tweeën gedeeld. Duurkenakker komt van de mannelijke voornaam Duurke of Diurcke. Al in 1566 is sprake van Duirkeweer.

Hoogezand

In en rond Hoogezand staan plaatsen en streken als Gorecht, Kalkwijk, Lula, Foxhol en Wolfsbarge op de kaart. Hoogezand is de letterlijke vertaling van een zangdrug in het veen, waar zich de eerste bewoners vestigden. Het officiële stichtingsjaar is 1618.

Gorecht

Gorecht, in het Gronings ’t Gerecht, was vroeger een groot rechtsgebied rond de stad Groningen. Het besloeg delen van de huidige gemeenten Groningen, Haren en Hoogezand. Gorecht bestond uit twee delen. Go, ten westen van de Hunze en Drenterwolde of Wold ten oosten van deze rivier. Go heeft de betekenis van gouw of landstreek. Wold moeten worden gezien als moeras of veengebied. Go zijn voornamelijk Drentse dorpen. Wold is vermoedelijk het eerst bewoond door volk afkomstig vanuit het toenmalige Fivelingo. Het huidige Gorecht moet worden gezocht tussen Kielwindeweer en het Zuidlaardermeer. Een voetbalclub, een medisch centrum en een cafetaria in Hoogezand dragen dezelfde naam en herinneren zo aan vroeger.

Foxhol en Foxham

Foxhol en Foxham, ten noordwesten van Hoogezand, ontlenen volgens overlevering hun naam aan Nittert Fox, die in de streek van genoemde plaatsen in 1499 een veldslag verloor tegen de stad-Groningers. Een andere verklaring is dat beide namen komen van het vrij grote aantal vossen dat daar in het gebied voorkwam. Foxhol werd later bekend door de stichting van de eerste aardappelmeelfabriek door W.A. Scholten in 1842. Een van de wereldberoemde producten die er werden gemaakt was Brinta. Ook was Foxhol een van de eerste plaatsen in Nederland waar in het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw woningen voor Zuid-Molukkers werden gebouwd.

Kalkwijk

De naam Kalkwijk heeft een tweeledige oorsprong. Als familienaam Kalk en als verwijzing naar een oude kalkoven. De streek Kalkwijk ligt in het zuidoosten van de gemeente Hoogezand/Sappemeer. In 1631 besloot de Friesche Compagnie het gebied te vervenen. Vrij vlot daarna werd een kanaal, de Kalkwijk, gegraven om onder anderen turf af te voeren. Kalkwijk, ook wel Kalkwijksterdiep genoemd is later gedempt.

Lula

Lula, gelegen in het verlengde van Kalkwijk is een aparte, niet Nederlandse naam. Ook dit gehucht ontstond tijdens de vervening. De bevolking bestond voornamelijk uit Zwitserse Doopsgezinden die hun land vanwege hun geloof waren ontvlucht. Aanvankelijk werkte ook deze bevolkingsgroep in het veen. Diverse voormalige Zwitsers brachten het later tot zelfstandig landbouwer of ambachtsman. De familienaam Leutscher, die in deze streek nog vrij veel voorkomt, is van Zwitserse origine.

Wolfsbarge

Wolfsbarge is een streekje tussen De Groeve en Kropswolde. Het gaat om een zanderige bodem die hoger ligt (barg of berg) dan de wijde omgeving. Wolf is afgeleid van de persoonsnaam Olf of Ulf, of is afkomstig van het bekende dier dat in de 12e en 13e eeuw in het gebied veel voorkwam. Archeologen hebben op Wolfsbarge de restanten van een ronde burcht gevonden. Ook was er in de middeleeuwen een kapel en woonden er destijds veel meer mensen dan tegenwoordig. Wolfsbarge heeft in een grote Amerikaanse windrotor en een uitkijktoren over het Zuidlaardermeer twee markante herkenningspunten. Ook is er een begraafplaats die hoorde bij de eerdergenoemde kapel. Het kerkhof is nog steeds in gebruik. Enkele jaren geleden vonden er nog twee begrafenissen plaats.

Borgercompagnie en Muntendam

Borgercompagnie (Börkomnij) is een uitgestrekt veenkoloniaal lintdorp. Het ligt ten westen van Veendam en maakt deel uit van maar liefst drie gemeenten; Hoogezand, Menterwolde en Veendam. Het dorp ontstond in de 17e  eeuw toen borgers (burgers) uit de stad Groningen er een veenkolonie (compagnie) stichtten. Muntendam, dat in de archieven voor het eerst in 1391 wordt genoemd, is van oorsprong een veenontginningsdorp. Het ontstond in de omgeving van een dam in het riviertje de Munter Ee. In de 15e  eeuw, na een doorbraak van de Dollard, trok de bevolking naar een natuurlijke zandhoogte in de directe omgeving.

Met dank aan onder andere Hendrik Hachmer, directeur van het Veenkoloniaal Museum te Veendam.