Op blote voeten rende Marten alle dagen door de duinen en de kwelders van Rottumeroog. Zijn enige paar schoenen moest niet door het zoute water verpest worden! Toen het kind tien was, was er geen geld meer om hem te voeden en naar school te laten gaan. Hij werd in Noordpolderzijl op de boot naar Rottumeroog gezet, om eierzoeker te worden voor de eilandvoogd. Tien arbeiders, sommigen amper ouder dan Marten, raapten meeuweneieren, hoedden de koeien van de eilandboerderij en plantten helmgras. 's Nachts sliepen ze met z'n tienen in vijf smalle bedden. 

Bekemaheerd

De kleine Marten was het onechte kind van dienstmeid Martje Postema. Negentien jaar en hoogzwanger was Martje toen ze op een koude novemberdag wegliep van haar betrekking op Bekemaheerd, vlak buiten Warffum. Nog zwaarder dan haar buik woog het lood in haar schoenen toen ze over het kerkpad naar haar moeders huis aan de Pastorieweg 6 liep. Hoe moest ze het nieuws vertellen? Hoe het ook zij, op zondag 16 november 1879 werd Marten geboren. Twee dagen later liep Martje terug naar Bekemaheerd. Het kind liet ze bij zijn oma achter. Wie de vader was, heeft ze nooit willen zeggen. Toen Martje in 1884 met Eisse Toonder trouwde, erkende deze Marten als wettige zoon. Dat het kind zijn achternaam kreeg, betekende nog niet dat hij in het gezin werd opgenomen. Zijn moeder zag hij in haar hele lange leven slechts een paar keer.

Zeilen tot Ameland

Toen Marten anderhalf was verhuisde hij met oma naar Zevenhoeskes, aan de weg naar Den Andel. Oma Liesbet werkte op het land, de armoe was groot. Acht of negen was het ventje toen hij moest meehelpen. In de dorstijd kon hij voor 25 cent per dag op Groot Hoysum aan de slag om de paarden in de dorsmolen op gang te houden. Andere klussen op de boerderij volgden. Alleen in de weken dat er geen werk was, mocht hij van 'gromoe' naar school, naar meester Roegholt in Breede. Als hij naar Rottumeroog moet, is het gedaan met het leren.

Op z'n 15de kan Marten scheepsknecht worden bij Jan Brands, visser, jutter en robbenjager. Brands zeilt wel tot Ameland en Terschelling, dat lijkt Marten een stuk avontuurlijker dan zijn werk tussen de meeuweneieren. ‘Ik heb nooit zo een flinke knecht weer gehad,’ schrijft Brands later.

Portret van Prakken

Het varen op de Waddenzee smaakt naar meer. In 1899 monstert hij in Rotterdam aan als matroos op de grote vaart. Marten wil graag hogerop, maar hij is vrijwel analfabeet. Rekenen heeft hij evenmin geleerd. Moed en doorzettingsvermogen heeft hij wel. Op z'n 23e vraagt hij meester Van Braambeek van de Warffumer lagere school hem klaar te stomen voor het toelatingsexamen van de Zeevaartschool. In 1904 wordt hij toegelaten tot de school aan de Landstraat in Delfzijl. Directeur Klaas Prakken sleept Marten met bijlessen in de avonduren door de examens heen. Na het groene boekje 'Derde stuurman Grote Stoomvaart' leert Marten door. En door.

In 1910 vaart hij als vers gediplomeerd Eerste Stuurman de Nieuwe Waterweg uit, met vracht voor Frankrijk en Wales. Een jaar later trouwt hij in Uithuizen met Tine Huizinga, nog een jaar later wordt in Rotterdam, waar het paar is gaan wonen, zoon Marten geboren. Marten senior zwerft steeds verder over de wereldzeeën en klimt op tot kapitein. Door de comics die hij vanuit Amerika meeneemt, maken Marten en zijn broertje Jan Gerhard (1914) kennis met het fenomeen stripverhaal.

Zo eindigde het jongetje dat op blote voeten op Rottumeroog begon als een man van de wereld, zo werd de analfabete jongeman vader van twee bekende Nederlandse schrijvers. In 1965 overlijdt Toonder senior te Leiden. Zijn eenvoudige afkomst was hij nooit vergeten. Het geschilderde portret van Klaas Prakken, aan wie hij zo veel te danken had, hing decennialang in de woonkamer aan de wand.

Afgelopen herfst verscheen van Warffumer Erik de Graaf het boek Marten Toonder senior - Van eierzoeker tot zeekapitein. Nog t/m 30 april 2016 is in Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum de tentoonstelling met dezelfde naam te bezoeken, over de bijzondere levensloop van Warffumer Marten Toonder.