Aan het einde van de negentiende eeuw is de ziekenzorg er in Oost-Groningen erbarmelijk. Geen ziekenhuis, te weinig artsen en welig tierende epidemieën. Huisartsen onder aanvoering van T. Haakma Tresling (1834-1907) komen in het geweer en bepleiten opvang van slachtoffers van besmettelijke ziektes. De Winschoter geneesheer heeft al naam gemaakt met zijn strijd voor een betere hygiëne. Hij krijgt het voor elkaar dat bij iedere woning een ton wordt geplaatst voor menselijke uitwerpselen. Eens per week worden die tonnen opgehaald en gedumpt bij de zogenaamde ‘Drepstoupe’, de vuilstort, toen in de buurt van molen Berg aan de Grintweg.

Als Haakma Tresling in 1907 overlijdt, is er nog altijd geen ziekenhuis, maar zijn collega dr. J. Mellema pakt de handschoen op en opent aan de Blijhamsterweg 11 een privékliniek voor chirurgie en vrouwenziekten. Mellema wil echter meer. Hij streeft naar een volwaardig ziekenhuis en doet een beroep op de raad van Winschoten. Zijn plan komt ter tafel maar de raad weigert in 1910 een vergunnin,g vanwege een dreigend begrotingstekort van 5000 gulden. Alleen het SDAP raadslid H. Kenther is voor en begint een lobby. Tevergeefs. Bij stemming wordt het ziekenhuisplan afgewezen. Tot ergernis van Kenther en dus pepert hij in zijn slotpleidooi zijn mederaadsleden nog fijntjes in dat "de thermometer van de publieke liefdadigheid tot het nulpunt is gedaald."

Mellema sluit in 1913 teleurgesteld zijn kliniek en pas in 1921 komt het plan voor een ziekenhuis weer ter tafel. Dit keer is de noodzaak kennelijk urgenter. Want wat gebeurt? Veendam wil een ziekenhuis bouwen. Als burgemeester Schönfeld dit hoort, reageert hij adequaat. Pogingen om een algemeen (lees: protestants) ziekenhuis van de grond te tillen, lijden keer op keer schipbreuk. Dus neemt de burgemeester contact op met pastoor Joannes Holtel en vraagt hem of katholieke ondernemers als Röben, Dröge en Flint niet een financieel steentje bij kunnen dragen. De geestelijke gaat enthousiast op 'oorlogspad' en weet geld los te peuteren. Er is al enig startkapitaal voor handen, geschonken door de gebr. Fleerkamp, bedoeld voor een 'liefdegesticht' oftewel bejaardentehuis.

Lucas of Mattheus

De van oorsprong Duitse broers runnen een woninginrichtingzaak en zijn gul met geld. Hun fonds van 20.000 gulden mag aangewend worden voor de bouw van een hospitaal. Zij verbinden daar wel één voorwaarde aan: wie het meeste geld in het fonds heeft gestoken, diens naam zal aan het ziekenhuis verbonden worden. De broers weten van elkaar niet hoeveel een ieder in het fonds heeft gestopt. Als pastoor Holtel het ingezamelde geld telt, blijkt dat Lucas Fleerkamp meer heeft gegeven dan zijn broer Mattheus en dus krijgt het ziekenhuis zijn naam. Opmerkelijk voor een streek waarin het katholicisme een marginale rol speelt.

Om de begroting sluitend te maken roept de pastoor de hulp in van zusters Franciscanessen van de Heilige Familie uit het Duitse klooster Mayen. Op 28 december 1925 arriveren de eerste vier zusters met welluidende namen als Olympia, Didaca, Eutichia en Praxedis. Met lichte argwaan bekijkt de bevolking de nonnen: "Zollen ze ook hoar op kop hebben?"

De zusters maken zich snel geliefd. Zij verdienen slechts kost en inwoning en worden belast met de verpleging van 'zieken zonder onderscheid van godsdienst of stand', zoals de statuten voorschrijven.

Op dinsdagmorgen 12 januari 1926 vindt de officiële opening plaats. Pastoor Holtel bedankt iedereen die meegewerkt heeft aan de totstandkoming van 'deze schoone en nuttige inrichting.'

Fusie

In 2008 fuseert het St. Lucas met het sinds 1968 opererende Delfzicht te Delfzijl tot Ommelander Ziekenhuis Groep OZG. Als in 2016 de spade in de grond gaat voor een nieuw regionaal ziekenhuis bij Scheemda, haalt iemand wellicht de woorden van pastoor Holtel aan en geeft hem zo een waardige plek in de geschiedenis.