Die ochtend had de Stadhouder van Groningen een staatsgreep gepleegd. De stad had haar trouw beloofd aan de Opstandelingen, maar Rennenberg kwam daar nu op terug. Hij was met een gezelschap de Grote Markt op gereden, en had daar zijn trouw aan de Spaanse koning verklaard. Heftig zwaaiend met zijn zwaard zou hij luid geroepen hebben: ‘Laet ons nu volbrengen wat tot dienste der Majesteit ende ons eigen bescherming van noode is”. Al jarenlang worstelde Rennenberg met de Opstand tegen de Spanjaarden en de scheidslijnen tussen de beide partijen waren vaak flinterdun. Hij had geprobeerd te schipperen tussen de twee vechtende kampen, maar koos op de ochtend van 3 maart partij voor de Spaanse koning.

'Verraad van Rennenberg'

De staatsgreep van die dag werd bekend als het ‘Verraad van Rennenberg’, maar die beschuldiging is waarschijnlijk te kort door de bocht. Het Stadsbestuur van Groningen stond volledig achter zijn actie. Verschillende redenen speelden daarbij een rol. Zo voelde de stad Groningen zich door de opstandelingen niet altijd even gehoord en gesteund. Ook waren ze het niet eens met de gelijkwaardige positie die de Groninger Ommelanden kregen binnen de Unie van Utrecht. Die Unie was door de verschillende provinciën die voor Oranje streden getekend, als verbond tegen de Spaanse koning. Ook de Ommelanden en later ook de stad Groningen hadden de Unie ondertekend. Rennenberg herriep de trouw aan de Unie van Utrecht die ochtend, en nog diezelfde dag schreef het Stadsbestuur de Spaanse landvoogd een brief waarin ze verklaarden altijd trouw te zijn gebleven aan de Spaanse koning.

Daarop kwam de Stad Groningen weer in de vuurlinie van de strijd te liggen. Voor de Opstandelingen was het zonneklaar; de strategisch belangrijke Stad Groningen moest zo snel mogelijk gereduceerd worden. Groningen moest heroverd worden om de Unie van Utrecht veilig te stellen. Een jarenlange strijd tussen de troepen van de Spaanse koning en de Opstandelingen werd uitgevochten op het Groninger platteland. Stadhouder Rennenberg wist enkele overwinningen te boeken, maar stierf kort daarop in 1581. Zijn plaats werd ingenomen door Stadhouder Verdugo.

De Reductie van Groningen

Vanaf 1589 leken de kansen voor de Stad Groningen steeds verder af te nemen. Het Spaanse leger werd uit Noord-Nederland weggeroepen om te vechten in Frankrijk. Zonder steun van de Spaanse troepen was de Stad Groningen geen partij voor de Opstandelingen. Willem Lodewijk van Nassau voerde een strijd om Groningen in te sluiten door middel van een schansenoorlog. Binnen een jaar was de stad van haar verbindingen met de zee afgesloten. Verdugo wist de toegang in oostelijke richting terug te veroveren, maar kon Bourtange niet innemen. In 1594 wisten Opstandelingen op hun beurt, door te stoten tot aan de stad. Op 23 mei sloegen ze hun kampen op bij Helpman en begonnen ze met het beleg van Groningen. De hele stad was ommuurd en voorzien van poorten. Maar op 15 juli sloegen de Opstandelingen een bres in stadswal en gaf de stad zich over.

Op 22 juli 1594 werd het Traktaat van de Reductie van Groningen getekend. De stad schaarde zich weer bij de Nederlandse Opstand en viel weer onder de Unie van Utrecht. Voor de Opstandelingen was het een belangrijke overwinning, want het hele Noorden van het land was nu veroverd. Ook betekende het een nieuwe start voor de stad Groningen en Ommelanden. Samen begonnen ze aan een nieuwe politieke en economische opbouw. Na het 'Verraad van Rennenberg' leek de Stad Groningen een eigen koers te gaan varen, maar in juli 1594 was de Reductie van Groningen een feit.