De bibliotheek van Spijk bleek op woensdagavond 13 november een bijzondere locatie voor het tweede in de serie Vrijheidscafés plaats, waarmee De Verhalen van Groningen een maand lang door de provincie toert. Het was niet alleen een basisschool waar een aantal aanwezigen les heeft gekregen, maar het gebouw deed in de oorlog ook dienst als noodhospitaal. 'Mijn moeder lag hier met difterie,' zegt een aanwezige. 'En er lagen 27 gevangenen die uit Wilhelmshaven kwamen.' 

Bijbeltekst

Zo barsten de verhalen al los nog voordat de avond goed en wel is ingeleid door Marcel Nieuwenweg. Het doel van deze bijeenkomsten is om (streek)verhalen uit de Tweede Wereldoorlog te koppelen aan projecten die in 2020, wanneer we 75 jaar bevrijding vieren, op een artistieke manier het oorlogsverleden tastbaar maken. Op de avond in Spijk is burgemeester Gerard Beukema aanwezig, die onder andere vertelt welke plannen er allemaal al zijn. Ook heeft hij een verhaal meegebracht. 'Ik ben gefascineerd door de bijbeltekst die in de kerk van Holwierde is aangebracht. In de oorlog stond er een tekst in Duitse gotische letters die bad om bescherming voor de Führer, maar nog vóórdat Duitsland capituleerde, is er al een andere tekst aangebracht. Door wie?' 

Het verhaal van Spijk

De door de redactieraad geselecteerde verhalen worden door Sanne Meijer kort toegelicht. Een aantal aanwezigen uit Spijk vertelt later dat hun dorp óók een iconisch verhaal heeft, waar elke Spijkster mee opgroeit. 'Op 12 juni 1945 ontplofte de munitieopslag, waarbij zeven doden vielen.' Een van de slachtoffers was Willem Stuiver, zoon in een gezin waar nog meer slachtoffers waren gevallen. 'Zijn moeder, mijn oma, heeft nooit geloofd dat hij dood was. Willem maakte vaak ruzie en dreigde dan dat hij nog eens weg zou lopen. Oma heeft altijd volgehouden dat Willem er niet bij was, dat hij was weggelopen. Elke keer als ze over de weg iemand zag lopen met ongeveer zijn postuur, veerde ze op. Maar hij was er wel bij. Aan de hand van ringen, brillen en horloges hebben ze de slachtoffers geïdentificeerd.' 

Er vielen ook gewonden bij de ontploffing en van hen is er nog één in leven, de nu 94-jarige Doeke Pijper. De aanwezigen, waaronder zijn zoon, schoondochter en kleinzoon, bespreken plannen voor het herdenken van de gebeurtenis met zijn hulp en zijn verhalen. 'Maar het is jammer dat het organiseren van dingen in Spijk vaak op dezelfde schouders neerkomt.' Gelukkig zijn er ook twee jongere mannen aanwezig, die bij navraag aangeven dat ze wel willen helpen.  

Een ander verhaal uit de regio is het persoonlijke verslag van een Haagse jongen, Jaap Grootenboer, die als evacué voor het eerst in Spijk kwam en 75 jaar na dato nog altijd warme herinneringen aan die tijd heeft.  

Plannen

In de gemeente Delfzijl zijn nog niet veel concrete plannen ontwikkeld om de 75 verhalen zichtbaar gaan maken. Rienk Kuperus vertelt over diverse tentoonstellingen die het Muzeeaquarium zal inrichten in 2020. Rudi Gerritsen heeft verschillende mensen geïnterviewd over de oorlog in Holwierde en daardoor is ze in het bezit van een schat aan informatie, maar wat ze ermee kan en gaat doen, is nog niet helemaal duidelijk. Ties Groenewold, bunkerkenner, wil graag iets met de resten van batterij Nansum. 'Maar wat?' 

Hoewel de aanwezigen niet met concrete plannen naar huis gaan, hebben ze wel contacten gelegd en gebrainstormd. 'Wat mooi ook om te zien dat er zoveel jongeren zijn,' merkt presentator Marcel Nieuwenweg op. In de zaal zit inderdaad een opvallend groot aantal jongere mannen uit de gemeente met een fascinatie voor militaria; ze verzamelen spullen uit de oorlog en kennen en weten veel over de strijd in de regio. Mark Buitenwerf: 'Ik verzamel spullen van de Duitsers.' Nieuwenweg: 'Waarom?' Buitenwerf: 'Die zaten hier vijf jaar.' 

Over gebrek aan interesse bij de jongere generaties hoeft de gemeente Delfzijl zich geen zorgen te maken.